Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί

Ασαφής απώλεια (ambiguous loss), μη βίαιη επικοινωνία, διαλογισμός και ευγνωμοσύνη…..

«ΤΙ ΛΕΜΕ έχει σημασία. Ο καθένας μας έχει νιώσει τη δύναμη που έχουν οι λέξεις για να μας επουλώσουν, να μας καταπραΰνουν ή να μας ανεβάσουν. Ακόμη και μια καλοσυνάτη  παρατήρηση μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ της εγκατάλειψης και της εύρεσης της δύναμης να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της ζωής. Ο καθένας μας γνωρίζει επίσης κάτι από το μεγάλο κακό που μπορεί να προκληθεί μέσω της ομιλίας. Τα αιχμηρά λόγια με θυμό ή σκληρότητα μπορεί να διαλύσουν μια σχέση και να καίνε για χρόνια. Η γλώσσα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για χειραγώγηση και εξαναγκασμό σε μαζική κλίμακα, για να τροφοδοτήσει τον φόβο, τον πόλεμο και την καταπίεση και να προωθήσει πολιτικές ατζέντες γενοκτονίας ή τρόμου. Λίγα πράγματα τόσο δυνατά είναι επίσης και τόσο συνηθισμένα. Οι λέξεις είναι υφασμένες στο υφαντό της ζωής μας. Η πρώτη σου αγάπη. Η πρώτη σου δουλειά. Το τελευταίο αντίο σε κάποιον που αγαπάς. Οι αφετηρίες και οι καταλήξεις μας και οι αμέτρητες στιγμές ενδιάμεσα τονίζονται από ένα παιχνίδι λέξεων καθώς μοιραζόμαστε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις επιθυμίες μας». Oren Jay Sofer

«Να γνωρίζετε ότι η θλίψη που κουβαλάμε μπορεί να είναι δική μας ή των οικείων μας. Μπορεί επίσης να είναι δάκρυα για τον κόσμο, τα βάσανα που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, τον ανθρώπινο διχασμό, τον ρατσισμό και τον πόλεμο. Και αυτά βρίσκονται στις καρδιές μας. Ωστόσο, ο ανθρώπινος πόνος δεν είναι το τέλος της ιστορίας. Όταν τιμάμε την θλίψη και τα δάκρυά μας, μπορούν να μας ενδυναμώσουν. Μπορούν να μας οδηγήσουν στο να νοιαζόμαστε πιο βαθιά, να αγαπάμε πληρέστερα, να ανανεώνουμε τη ζωή μέσω των πράξεών μας.” Jack Kornfield

«Είναι σαν να βρίσκεσαι μέσα σ’ ένα διαστημόπλοιο που πηγαίνει στο φεγγάρι, και καθώς κοιτάζεις πίσω σε αυτόν τον μικροσκοπικό πλανήτη Γη να συνειδητοποιείς ότι τα πράγματα ήταν μεγαλύτερα από ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς και απλά δεν μπορούσες να το διαχειριστείς, οπότε αρχίζεις να ανησυχείς για αυτό που επρόκειτο να φας για μεσημεριανό. Ενώ βρίσκεσαι στο διάστημα με αυτή την αίσθηση του κόσμου να είναι τόσο αχανής, και εσύ να τα συρρικνώνεις όλα στον πολύ μικροσκοπικό κόσμο της ανησυχίας σχετικά με το τι υπάρχει για μεσημεριανό γεύμα… Αυτό το κάνουμε όλη την ώρα.» Pema Chodron

«Απλώς ακολουθείς πιστά την αναπνοή σου και — Μπαμ!— βρίσκεσαι στη Χαβάη για σέρφινγκ. Από πού προέρχεται (αυτή η σκέψη); Και πού πάει; Μεγάλο δράμα, μεγάλο δράμα συμβαίνει, μεγάλο, μεγάλο, δράμα. Κι είναι 9:30 το πρωί. «Ωωω. Ουάου! Αυτό είναι εξαιρετικά βαρύ». Μια κόρνα αυτοκινήτου χτυπά και ξαφνικά δεν είσαι πια σε αυτό το δράμα, είσαι σε ένα άλλο δράμα». Από το βιβλίο της Pema Chödrön: Start Where You Are

Η σημερινή ανάρτηση περιλαμβάνει τρία ακόμη σχέδια και θέματα όπως η διφορούμενη απώλεια, η θλίψη και η μη βίαιη επικοινωνία, καθώς και μερικά αποσπάσματα από την Pema Chodron [Βουδίστρια καλόγρια, δασκάλα και συγγραφέας]. Επιπλέον, θα ήθελα να πω ότι το υποκείμενο πνεύμα αυτής της ανάρτησης είναι η ευγνωμοσύνη. Παρόλο που δεν γράφω γι’ αυτή, συναισθήματα ευγνωμοσύνης ήταν διάχυτα κατά την δημιουργία αυτού του κειμένου.

Νομίζω ότι το πρώτο απόφθεγμα της Pema Chodron που αναφέρεται σ’ ένα διαστημόπλοιο είναι μια μεταφορά που περιγράφει το πώς συχνά χάνουμε από τα μάτια μας την αληθινή μας φύση και την απεραντοσύνη του κόσμου του οποίου αποτελούμε εγγενές μέρος, πώς αγνοούμε τη μεγαλύτερη εικόνα και τις βαθύτερες αλήθειες και πώς συχνά μειώνουμε την εμπειρία μας στον «μικροσκοπικό κόσμο της ανησυχίας». Το δεύτερο απόφθεγμα έχει να κάνει με τον διαλογισμό και τη φύση των σκέψεών μας. Στην ακινησία / ησυχία του διαλογισμού, ανασύρονται και κινούνται μέσα μας περασμένες και παρούσες εμπειρίες, σκέψεις, ιδέες, συναισθήματα, αισθήσεις, πόνοι και λαχτάρες και μελλοντικές ανησυχίες. Εδώ και αρκετό καιρό είχα την πρόθεση να γράψω μια ανάρτηση για το διαλογισμό και την ενσυνειδητότητα, αλλά κάθε φορά κάποια άλλη ιδέα ή θέμα κέρδιζε την προσοχή μου. Θα πω ωστόσο ότι ο διαλογισμός ήταν και είναι μια σημαντική εμπειρία στη ζωή μου, ένα εργαλείο και μια διαδικασία για την οποία είμαι βαθιά ευγνώμων. Και παρόλο που ο διαλογισμός δεν είναι πάντα μια εύκολη διαδρομή, μπορεί να γίνει μια διαδικασία ενδυνάμωσης και ελευθερίας. Χρειάζεται βέβαια η όλη διαδικασία να βασίζεται σε γνώση σχετικά με το τραύμα, και στην αρχή μπορεί να είναι σοφό κι ακόμη και απαραίτητο να έχουμε κάποια καθοδήγηση από καλοπροαίρετους και έμπειρους δασκάλους. Θα γράψω περισσότερα σε κάποια μελλοντική ανάρτηση.

Στις πρόσφατες αναρτήσεις μου για την απώλεια και το πένθος δεν ασχολήθηκα με την ασαφή απώλεια / ambiguous loss και πώς αυτού του είδους η απώλεια περιπλέκει τη διαδικασία του πένθους. Έτσι, σήμερα θα αναφερθώ πολύ σύντομα σε αυτήν την πτυχή της απώλειας και της θλίψης. Έμαθα για πρώτη φορά γι’ αυτού του είδους απώλειας πριν από χρόνια, διαβάζοντας για την εξαφάνιση ανθρώπων στη Λατινική Αμερική υπό αυταρχικά καθεστώτα. Καθώς προετοιμαζόμουν για τις πρόσφατες αναρτήσεις σχετικά με τη θλίψη, βρήκα ξανά υλικό για αυτού του είδους απώλειας. Σε ένα άρθρο, Ambiguous Loss in the Families of the Missing / Ασαφής Απώλεια στις Οικογένειες των Εξαφανισμένων, η Dr Pauline Boss [καθηγήτρια και κλινική επόπτρια στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, που εργάζεται για τη σύνδεση της οικογενειακής επιστήμης και της κοινωνιολογίας της οικογένειας με την οικογενειακή θεραπεία και την οικογενειακή ψυχολογία] ισχυρίζεται ότι μια μορφή διφορούμενης / ασαφούς απώλειας προκαλείται όταν τα αγαπημένα πρόσωπα εξαφανίζονται ξαφνικά ή όταν δεν είμαστε σίγουροι αν είναι ζωντανοί ή νεκροί. Γράφει «Για τις οικογένειες που μένουν πίσω – όταν [πχ] οι στρατιώτες κηρύσσονται αγνοούμενοι στη δράση ή οι συγγενείς εξαφανίζονται κατά τη διάρκεια πολιτικών αναταραχών και εμφύλιων συγκρούσεων – το να μην γνωρίζουμε εάν ένα αγαπημένο πρόσωπο είναι νεκρό ή ζωντανό υπερβαίνει τη συναισθηματική μας κατανόηση. Σε όλο τον κόσμο, τρομοκράτες απαγάγουν μέλη της οικογένειας τόσο συχνά που ο όρος «desaparecido» (εξαφανισμένος) έχει μπει στο κοινό λεξιλόγιο στην Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Κολομβία, τη Χιλή, τον Παναμά, το Περού, το Μεξικό και άλλες χώρες…».

Σε αυτό το άρθρο ο Boss διακρίνει δύο βασικούς τύπους ασαφούς απώλειας. Στον πρώτο τύπο οι άνθρωποι απουσιάζουν σωματικά, αλλά είναι ψυχολογικά παρόντες, και παρόλο που μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι νεκροί, τα σώματά τους δεν έχουν βρεθεί. Στον δεύτερο τύπο, τα άτομα είναι σωματικά παρόντα, αλλά λόγω εθισμού, βαθιάς κατάθλιψης ή άνοιας, κ.λπ., απουσιάζουν γνωστικά και συναισθηματικά.  Με την ασαφή απώλεια οι άνθρωποι δεν μπορούν να προχωρήσουν. Το να μην γνωρίζουμε με βεβαιότητα εάν ένα αγαπημένο πρόσωπο ή ένα μέλος της οικογένειας είναι νεκρό ή ζωντανό μπορεί να οδηγήσει σε αίσθημα αδυναμίας, άγχους, κατάθλιψης, θυμού, οικογενειακής σύγκρουσης και σωματοποίησης. Έχει κάποιες από τις επιπτώσεις του  gaslighting. Η αβεβαιότητα κρατά τους ανθρώπους κολλημένους. Δεν μπορεί κανείς να γκρεμίσει την άρνηση ή να παραιτηθεί από την ελπίδα ή να προχωρήσει στη διαδικασία του πένθους. Αυτό συμβαίνει γιατί όπως γράφει η Pauline Boss: «οι άνθρωποι δεν μπορούν να κατανοήσουν γνωστικά την κατάσταση. και το να μην γνωρίζουμε αν το μέλος της οικογένειας θα επιστρέψει εμποδίζει την ανασυγκρότηση των οικογενειακών και συζυγικών ρόλων, κανόνων και τελετουργιών. Η ασάφεια καταστρέφει τους συνήθεις δείκτες της ζωής ή του θανάτου, επομένως η αγωνία ενός ατόμου δεν επικυρώνεται ποτέ. Η κοινότητα χάνει την υπομονή της λόγω της έλλειψης κλεισίματος / closure και οι οικογένειες απομονώνονται. Η ασάφεια κάνει ακόμη και τους πιο δυνατούς ανθρώπους να αμφισβητούν την άποψή τους για τον κόσμο ως ένα δίκαιο, ασφαλές και κατανοητό μέρος. Τέλος, η ασαφής απώλεια που επιμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι σωματικά και συναισθηματικά εξουθενωτική».

Η Boss προσθέτει ότι «η θεωρία της προσκόλλησης του Bowlby υποδηλώνει ότι ίσως είναι αδύνατο να απαγκιστρωθεί κανείς ένα αγαπημένο πρόσωπο εκτός και αν μπορεί να συμμετάσχει ενεργά στις τελετουργίες τιμής και αποχαιρετισμού που ξεκινούν τη διαδικασία της αποσύνδεσης / the process of detachment».  Ως θεραπεύτρια  προτείνει ότι οι άνθρωποι  χρειάζονται καθοδήγηση για να εκφράσουν τον θυμό, τον φόβο, την αμφιθυμία, την ελπίδα τους κι επίσης, πρέπει να μάθουν να ανέχονται την ασάφεια, να συμμετέχουν σε οικογενειακές ή κοινοτικές γιορτές  / τελετουργίες και στην αφήγηση ιστοριών και αναπόληση του αγνοούμενου. Οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν πώς να ανασυνθέσουν την ταυτότητα και τους ρόλους τους και πώς να ζήσουν χωρίς τη βεβαιότητα, διαφορετικά η θλίψη τους θα παραμείνει παγωμένη στη θέση της.

Σύμφωνα με την Boss, η ασαφής απώλεια μπορεί επίσης να προκύψει από την επιδείνωση της υγείας, το οικολογικό άγχος, το διαζύγιο, την απώλεια της πατρίδας μέσω της μετανάστευσης, τον εγκλεισμό ενός γονέα και πολλές άλλες εμπειρίες.. Επίσης η Boss, καθώς και πολλοί άλλοι πιο πρόσφατα, αμφισβητεί την ιδέα ότι φτάνουμε στο «κλείσιμο». Πιστεύει ότι είναι ένας μύθος που πρέπει να εγκαταλείψουμε. Αντίθετα, μπορούμε να μάθουμε να ζούμε όσο καλύτερα μπορούμε με τη θλίψη και την απώλεια και να την νοηματοδοτούμε ή να αποδεχόμαστε την χωρίς νόημα φύση της απώλειας ή και την μη ικανότητα νοηματοδότησης  ορισμένων απωλειών, ενώ προσπαθούμε να βρούμε νόημα σε κάτι άλλο.

Η Dr Pauline Boss μιλάει για την ασαφή απώλεια και άλλες πτυχές της δουλειάς της στη διεύθυνση: https://www.youtube.com/watch?v=woFXkVKbeWA –

Κι ένας διαλογισμός σχετικά με την απώλεια και τη θλίψη από τον Jack Kornfield στη διεύθυνση: https://jackkornfield.com/meditation-grief/

Θα αναφερθώ επίσης σε ένα podcast με τίτλο: Stretch Your Heart and Say What You Mean / Άνοιξε Την Καρδιά Σου και Πες Αυτό Που Εννοείς, όπου οι Oren Jay Sofer και Tami Simon μιλούν για την μη βίαιη επικοινωνία που βασίζεται στην ενσυνειδητότητα.

Συζητούν πώς ο Oren Jay Sofer ενσωματώνει την ενσυνειδητότητα,  σωματικές παρεμβάσεις και τη μέθοδο της μη βίαιης επικοινωνίας του Dr Marshall Rosenberg, τη δύναμη της πρόθεσης στην επικοινωνία, την περιέργεια, την ταπεινοφροσύνη και την καλοσύνη, το πώς η εστίαση σε ότι έχει σημασία μειώνει την αντιδραστικότητα και την άμυνα, τη σχέση μεταξύ συμπόνιας και τηw μη βίαιης επικοινωνίας,  και την αξία της μετάβασης από την προβολή ευθύνης στην ξεκάθαρη έκφραση των αναγκών μας. Σε σχέση με τις ανάγκες μας, ο Sofer λέει: «Έτσι μπορούμε απλώς να κάνουμε αυτή την ερώτηση κατά τη διάρκεια της ημέρας ως έναν τρόπο να μάθουμε πώς να μετατοπίζουμε το επίκεντρο της προσοχής μας, από αυτό που ονομάζουμε στη μη βίαιη επικοινωνία «οι στρατηγικές μας», που είναι οι συγκεκριμένες συμπεριφορές και ενέργειες μας σύμφωνα με την υποκείμενη ανάγκη.

«Τι στ’ αλήθεια με οδηγεί σε αυτή τη συμπεριφορά; Τι επιδιώκω πραγματικά στην καρδιά μου;»

Σημειώνει, ωστόσο, ότι αυτό δεν είναι τόσο εύκολο γιατί οι πρώιμες εμπειρίες και η κουλτούρα  μας συχνά έχουν μπλοκάρει την ικανότητά μας να συνειδητοποιούμε ακόμη και τις βαθύτερες ανάγκες μας.

Ο Sofer λέει:

«…. Μέχρι την ηλικία ίσως των οκτώ ή εννέα χρονών κι από εκεί και πέρα, όλοι έχουμε εσωτερικεύσει ένα σωρό μηνύματα σχετικά με το αν επιτρέπεται ή όχι να έχουμε ανάγκες και ποιες ανάγκες επιτρέπεται να έχουμε βάση του φύλου στο οποίο έχουμε κοινωνικοποιηθεί, την τάξη μας, το εκπαιδευτικό μας υπόβαθρο, την κουλτούρα μας ή το θρησκευτικό μας υπόβαθρο. Έτσι, για μένα, καθώς προσδιορίζομαι ως άντρας, ήταν επιτρεπτό να νιώθω θυμό και να έχω ορισμένες ανάγκες, αλλά δεν ήταν εντάξει να νιώθω φοβισμένος ή ευάλωτος ή να θέλω επιβεβαίωση ή σύνδεση. Ήταν πράγματα για τα οποία με ντρόπιαζε η κουλτούρα και η κοινωνία μας ως νεαρό αγόρι. Καθώς μαθαίνουμε να εντοπίζουμε τις ανάγκες μας, συναντάμε εμπόδια σχετικά με τον τρόπο που έχουμε κοινωνικοποιηθεί, τα οποία συχνά συνοδεύονται από πολύ οδυνηρά συναισθήματα και παρελθοντικές  εμπειρίες που απαιτούν χρόνο και ενέργεια και προσπάθεια για να θεραπευτούν / επουλωθούν, να αναγνωρίσουμε τον πόνο και την απώλεια και θλίψη που σου λένε ότι δεν έχεις σημασία. Δεν το δικαιούσαι αυτό. Είσαι εγωιστής…..

Και το να αρχίσεις πραγματικά να επανεξετάζεις  και να διεκδικείς το τι σημαίνει να είσαι ολοκληρωμένος  άνθρωπος και ότι το να  έχεις ανάγκες δεν σημαίνει ότι οι ανάγκες των άλλων δεν έχουν σημασία ή ότι γίνονται αόρατες. Στην πραγματικότητα, όσο περισσότερο είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε και να αναγνωρίσουμε τις δικές μας ανάγκες, τόσο πιο συνειδητοποιημένοι και ευαίσθητοι γινόμαστε στις ανάγκες των άλλων. Όταν δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να έχει τις δικές μας ανάγκες, τείνουμε να κάνουμε τους άλλους να ντρέπονται για τις δικές τους ανάγκες και να κατηγορούμε και να ενοχοποιούμε τους άλλους που ζητούν πράγματα.

Γιατί αν δεν επιτρέπω στον εαυτό μου, ας πούμε, για παράδειγμα, να ζητήσει υποστήριξη, να πάρω βοήθεια όταν τη χρειάζομαι, και μετά έρθεις εσύ σε μένα και ζητήσεις βοήθεια, υπάρχει ένα μέρος της καρδιάς μου που θα νιώσει “Λοιπόν, γιατί να το έχεις εσύ; Δεν μου δίνεται εμένα. Οπότε βούλωσε το.» Ή αρχίζουμε να πιστεύουμε το αντίθετο, ότι η αίσθηση της αυτοεκτίμησής μου καθορίζεται από το πόσο μπορώ να βοηθήσω τους άλλους. Έτσι, εσωτερικεύουμε όλα αυτά τα μηνύματα, και όλα αυτά έρχονται στην επιφάνεια καθώς αρχίζουμε να διερευνούμε ποιες είναι στην πραγματικότητα οι ανάγκες μας και αυτό μπορεί να είναι πολύ δύσκολο. Έτσι, κι αυτό είναι επίσης ένα πολύ σημαντικό μέρος του ταξιδιού».