Trauma & Art

Οι επιζώντες σύνθετου τραύματος (complex trauma) πολύ συχνά είναι θύματα μεγάλων αδικιών, και, ως εκ τούτου, η δικαιοσύνη είναι ένα θέμα που αργά ή γρήγορα θα πρέπει να αντιμετωπίσουν με οποιοδήποτε τρόπο κρίνουν σκόπιμο ή δυνατόν.  Σε αυτή την φάση της διαδρομής μου λοιπόν έφτασε στα χέρια μου τυχαία ένα εξαιρετικό βιβλίο σχετικά με την αδικία και το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, γραμμένο το 1961, από τον John Howard Griffin,. Ελπίζω να έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά, γιατί  πραγματικά αξίζει τον κόπο να το διαβάσει κανείς.

Black like Me: The Definitive Griffin Estate Edition (2006-04-01) by John Howard Griffin, Wings Press, Kindle Edition

‘Η πραγματικότητα της ανθρώπινης φύσης είναι – και θα είναι πάντα – παγκόσμια ……  Μας χωρίζουν εξωγενείς διαφορές, αντί να μας ενώνουν τα βαθύτερα κοινά σημεία  μας – όπως είναι η επιβίωση και οι βασικές ανάγκες, η δημιουργία οικογένειας, η δημιουργία τέχνης, η επιθυμία ειρήνης, το ρίσκο της αγάπης, η ελπίδα, ο πόνος, και ο θάνατος – όλα όσα μας κάνουν ανθρώπους’ (Black Like Me by John Howard Griffin).

Το βιβλίο του John Howard Griffin, Black Like Me, γράφτηκε το 1959, με τη μορφή ημερολογίου, το οποίο ο Griffin κρατούσε από τις 28 Οκτωβρίου έως τις 15 Δεκεμβρίου, την ημέρα που επέστρεψε στο σπίτι του και στην οικογένειά του στο Τέξας ως λευκός σύζυγος και πατέρας. Ο Griffin, ένας λευκός από το Texas, φοιτητής της θεολογίας, μουσικολόγος, φωτογράφος και συγγραφέας, αποφάσισε με τη βοήθεια ενός δερματολόγου (του χορηγήθηκαν φάρμακα που αλλάζουν την χρωστική ουσία, υποβλήθηκε σε έντονη υπεριώδη ακτινοβολία και ξύρισε το κεφάλι του) να γίνει ‘Νέγρος’ (ο όρος Αφρό-Αμερικανός δεν ήταν μέρος του λεξιλογίου τότε). Ωστόσο, πέρα από την εμφάνισή του, δεν άλλαξε τίποτα άλλο από τον εαυτό του, διατηρώντας τα ρούχα του, τον τρόπο ομιλίας του και τα αποδεικτικά των προσόντων του. Το πείραμα του θα απεδείκνυε ότι αν ήταν αλήθεια ότι οι άνθρωποι κρίνονται από τους άλλους σύμφωνα με την ποιότητα τους ως ανθρώπινα όντα, τότε η ζωή του ως ένας μαύρος John Howard Griffin δεν θα έπρεπε να αλλάξει σε μεγάλο βαθμό, δεδομένου ότι ήταν το ίδιο ανθρώπινο ον, και είχε μεταβληθεί μόνο η εμφάνιση του. Ο Griffin ήθελε να καταγράψει πως ήταν να υφίστανται κανείς διακρίσεις με βάση το χρώμα του δέρματος και μόνο, κάτι το οποίο δεν μπορεί κανείς να ελέγξει. Η πρόθεσή του ήταν να ταξιδεύσει και να ζήσει στο Νότο, και ιδιαίτερα, στο Μισισιπή. Στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού βίωσε από πρώτο χέρι την άρνηση ‘δικαιωμάτων και ελευθεριών, χωρίς τις οποίες η ζωή χάνει τη σημασία της και γίνεται κάτι λίγο περισσότερο από την επιβίωση των ζώων ‘ μόνο και μόνο εξαιτίας του σκούρου χρώματος του δέρματος του . Ο Griffin έγραψε ότι ‘απέδειξα ότι, επειδή ως λευκός άνδρας θα μπορούσα να πάω οπουδήποτε ελεύθερα, αλλά ως μαύρος άνδρας ήμουν περιορισμένος από νόμους και παραδόσεις του λευκού Νότου, κρινόμουν εξ ολοκλήρου από το χρώμα μου και όχι από τις ιδιότητες μου ως ανθρώπινο ον’(Black like Me). Όταν ο Griffin ξεκίνησε αυτό το τολμηρό και επικίνδυνο εγχείρημα γνώριζε ότι κάθε άνθρωπος που υποστήριζε τη δικαιοσύνη και την ισότητα εκείνες τις ημέρες θα μπορούσε να καταστραφεί από τους λευκούς γείτονές του και  επίσης θα έκανε τον ίδιο και την οικογένειά του στόχο των ομάδων μίσους. Επίσης, η οικονομική και οι άλλες μορφές αντιποίνων ήταν αναμενόμενες και μάλιστα στο βιβλίο του γράφει ότι ίσως η πιο καταστροφική μορφή αντιποίνων ήταν ‘η σκόπιμη δολοφονία του χαρακτήρα ενός ατόμου που ξεκινούσε τη στιγμή που κάποιος υποστήριζε την ισότητα μεταξύ των πολιτών’. Το Black like Me έγινε μπεστ σέλερ, ο Griffin έδινε διαλέξεις πάνω στα πολιτικά δικαιώματα και κλήθηκε να συμμετάσχει σε πολλά τηλεοπτικά προγράμματα, αλλά το όνομά του προστέθηκε σε λίστες μίσους και στοχοποιήθηκε. Αυτός και η οικογένειά του, δέχθηκαν απειλές θανάτου μέσω ταχυδρομείου και μέσω τηλεφώνου στην πατρίδα τους  στο Mansfield. Ως αποτέλεσμα, το 1960, οι γονείς του εγκαταστάθηκαν στο Μεξικό. Ο Griffin, η σύζυγος και τα παιδιά του, έφυγαν επίσης για το Μεξικό, όπου έμειναν για ένα σχεδόν χρόνο. Εκεί έγραψε το τελευταίο κεφάλαιο του Black like Me, το οποίο υπάρχει στο βιβλίο του Light: Exile in Mexico (2008). Χρόνια αργότερα ο ίδιος ξυλοκοπήθηκε με αλυσίδες, αλλά επέζησε και συνέχισε να συμμετέχει στα κινήματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα της δεκαετίας του 1960 και του 1970. Συχνά ‘έδινε διαλέξεις, ενώ ήταν άρρωστος ή ανάρρωνε από χειρουργικές επεμβάσεις, και ταξίδευε, ενώ η κινητικότητα του είχε μειωθεί και χρησιμοποιούσε δεκανίκια ή αναπηρική καρέκλα. Ωστόσο, ο ίδιος ανταποκρινόταν σε μια μεγαλύτερη θέληση που απαιτούσε ελεήμων πράξεις σε έναν ανελέητο κόσμο’ (Black like Me).  Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 το βιβλίο του λογοκρίθηκε, αλλά έως σήμερα έχει πουλήσει πάνω από 12 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλον τον κόσμο και τα βιβλία του πλέον είναι υποχρεωτικά αναγνώσματα σε  σχολεία και κολέγια.