Trauma & Art

Το ταξίδι μου στην Αθήνα: Τι διάβασα, είδα κι άκουσα           Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί 8/12/2023

«Να έχετε συμπόνια για όλους όσους συναντάτε, // ακόμα κι αν δεν το θέλουν. Αυτό που φαίνεται αλαζονεία,

οι κακοί τρόποι ή ο κυνισμός είναι πάντα σημάδι // για πράγματα που δεν έχουν ακούσει αυτιά, δεν έχουν δει μάτια.

Δεν ξέρεις τι πόλεμοι γίνονται  // εκεί κάτω όπου το πνεύμα συναντά το κόκαλο».

Από το The Ways We Touch: Poems by Miller Williams

«Πράγματι, ένας λόγος για την ιδέα των «απελευθερωμένων» HSP [ιδιαίτερα ευαίσθητων ατόμων], ήταν το φαινομενικά περίεργο μείγμα χαρακτηριστικών που προέκυπτε από τη μια μελέτη μετά την άλλη, προικισμένων ενηλίκων: παρορμητικότητα, περιέργεια, έντονη ανάγκη για ανεξαρτησία, υψηλό επίπεδο ενέργειας, μαζί με εσωστρέφεια, διαισθητικότητα,  συναισθηματική ευαισθησία και αντικομφορμισμό». Elaine N. Aron

«Οι σχέσεις διαμορφώνουν τα αποτελέσματα της υγείας σε όλη τη διάρκεια της ζωής και έχουν σωρευτικό αντίκτυπο στην υγεία με την πάροδο του χρόνου…»  Debra Umberson and Jennifer Karas Montez

«Είμαστε το τοπίο όλων όσων έχουμε δει»  Isamu Noguchi, Ιαπωνοαμερικανός καλλιτέχνης

Μετά από σχεδόν δύο χρόνια στο νησί χωρίς καμία διακοπή, πέρασα λίγες μέρες στην Αθήνα. Επισκέφθηκα οικογένεια, έκανα έναν ιατρικό έλεγχο και κάποιες οδοντιατρικές εργασίες. Κατάφερα επίσης να στριμώξω και μια επίσκεψη στη νέα Εθνική Πινακοθήκη, κάτι που ένιωθα ότι ήθελα  να κάνω εδώ και χρόνια. Οπότε, η σημερινή ανάρτηση αφορά μερικά από αυτά που κατάφερα να διαβάσω, να ακούσω, να δω και να παρατηρήσω εν μέσω τρεξίματος και πολλών ωρών κολλημένη στην κίνηση…..

Καθώς ασχολιόμουν με τις προετοιμασίες για το ταξίδι και πακετάριζα παρακολούθησα το επεισόδιο Being Well της εβδομάδας που περιλαμβάνει διάφορα θέματα με τον Forrest και τον Dr Rick Hanson. Το πρώτο θέμα αφορά τις συνήθειες και τις στρατηγικές επικοινωνίας στις σχέσεις και την ανάγκη να συζητάμε για το πώς συζητάμε. Ο Rick Hanson σημειώνει «Ο εμπειρικός μου κανόνας προσωπικά είναι ότι στις σημαντικές σχέσεις πρέπει να μπορούμε να μιλήσουμε για το πώς συζητάμε και πρέπει να μπορούμε να επιδιορθώνουμε. Και τα δύο αυτά είναι απόλυτα χρυσές αρετές». Περιγράφουν το τι μπορεί να αποτελεί κακοποίηση, διάφορες δυναμικές εξουσίας, στρατηγικές αποστασιοποίησης και ελέγχου όσων μπορούν να συζητηθούν, τη λειτουργία των επικοινωνιακών συμπεριφορών και τη διαφορά μεταξύ του να είσαι μακρόσυρτος ή ομιλητικός. που είναι απλώς μια τάση, και το να μακρυγορέις επίτηδες, το οποίο μπορεί να είναι καταχρηστικό και το οποίο λέει ο Forrest Hanson «είναι πραγματικά προβληματικό, γιατί είναι το μόνο όπου υπάρχει επιβεβαίωση εξουσίας μέσα στη σχέση».

Ένα άλλο θέμα που συζητήθηκε ήταν το φυσικό ιδιοσυγκρασιακό φάσμα των ανθρώπων και πώς η κοινωνικοποίηση, τα γεγονότα στη ζωή και οι τρέχουσες συνθήκες αλληλεπιδρούν με τις φυσικές τάσεις τους, καλώς ή κακώς. Η εστίασή τους είναι κυρίως στην ανταγωνιστικότητα και την ευαισθησία. Μερικοί άνθρωποι τείνουν να είναι έντονα ανταγωνιστικοί, κάτι που μερικές φορές συνδέεται με μια ορισμένη ποσότητα επιθετικότητας και ανάγκη κυριαρχίας. Αναφέρουν επίσης τη βιολογικές ρίζες της κοινωνικής σύγκρισης στη φύση μας ως κοινωνικά πρωτεύοντα. Ο Rick Hanson λέει ότι οι άνθρωποι είμαστε σχεδιασμένοι για να συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με τους άλλους, και αυτό είναι μέρος της ικανότητάς μας να νιώθουμε ντροπή που προκαλεί επίσης αισθήματα κατωτερότητας, αλλά αυτό είναι κατά κάποιο τρόπο μια απαραίτητη βάση για τη συνεξέλιξη των όμορφων ικανοτήτων μας για αλτρουισμό, γενναιοδωρία και φιλανθρωπία, γιατί αν δεν ήμασταν σε θέση να νιώθουμε ντροπή ή τύψεις, τότε δεν θα υπήρχε η βάση για την ανάπτυξη υγιούς αλτρουισμού.

Συζητούν επίσης για τα άτομα με ψηλή ευαισθησία, τα οποία, όπως λένε, μπορεί να έχουν ιδιαίτερα χρήσιμη λειτουργία σε πολιτιστικά και κοινωνικά συστήματα ή σε οικογένειες και ομάδες φίλων, επειδή τα ευαίσθητα άτομα είναι εκείνα τα «καναρίνια στο ανθρακωρυχείο» που αναγνωρίζουν τοξικές ή μη υγιής πρακτικές και δυναμικές, αλλά πρέπει να έχουν επίγνωση της  ευαισθησίας τους και να δρουν αναλόγως. Ο Forrest Hanson λέει: «Λοιπόν, υπάρχει κάποιο είδους χορού ανάμεσα στο να κάνει κανείς κάτι χρήσιμο για τους ανθρώπους και να κάνει και κάτι πολύτιμο για τον εαυτό του, αλλά επίσης να κάνει κανείς κι ότι μπορεί για να δημιουργήσει τους απαραίτητους πόρους, ώστε να αισθάνεται λιγότερο πιεσμένος από αυτή τη διαδικασία.” Προσπαθούν εν συντομία να αποκαλύψουν την έννοια της ταυτοποίησης κάποιου ως εξαιρετικά ευαίσθητου ατόμου [HSP] και την πιθανή διασταύρωση με μετά-τραυματικό στρες, ή ελλείμματα προσοχής, δυσλεξία ή οποιαδήποτε άλλη μορφή νευροποικιλομορφίας, και αναγνωρίζουν την υψηλή πολυπλοκότητα όλων αυτών.

Ο Rick Hanson λέει: «Αυτό που συμβαίνει εδώ είναι βαθιά πολυπλοκότητα. Υπάρχουν πολλά κοτόπουλα και πολλά αυγά, τι ήρθε πρώτα;… Άρα [το τραύμα]… και οι εμπειρίες της ζωής που προσγειώνονται σε ένα ευαίσθητο άτομο θα τείνουν να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο παρά σε ένα πιο φλεγματικό…. «Τι,  εγώ να ανησυχώ;» είδος ανθρώπου. Έτσι, προφανώς, σε αυτή την περίπτωση η ευαισθησία θα μπορούσε να τείνει να προδιαθέτει κάποιον σε μετά-τραυματικό στρες, χωρίς να απενοχοποιούμε το περιβάλλον, απλώς αναγνωρίζοντας ότι στο μοντέλο του στρες, είναι ο συνδυασμός αυτού που συμβαίνει μαζί με την προδιάθεση του ατόμου, που αντισταθμίζεται από πόρους που μπορεί όμως να υπάρχουν ή όχι. Οπότε όλα αυτά είναι, για μένα, πραγματικά, πραγματικά φυσιολογικά…. Έχει υπάρξει μια αυξανόμενη εκτίμηση της ανάγκης εξατομίκευσης της φροντίδας και μια διεύρυνση αυτού που ο φίλος μας ο Gabor Maté αποκαλεί «Ο Μύθος του Κανονικού». Τι είναι φυσιολογικό τέλος πάντων; Το κατανοώ όταν μιλάμε για κανονικά μόρια νερού, ξέρετε, δύο άτομα υδρογόνου, ένα άτομο οξυγόνου,  αλλά κανονικός άνθρωπος; Ε, ξέρετε, υπάρχει ένα πολύ μεγάλο εύρος, και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίσουμε πού βρισκόμαστε και να ομαλοποιήσουμε τον εαυτό μας, είμαστε ο φυσικός εαυτός μας, είμαστε όποιοι κι αν είμαστε, είμαστε απίστευτα φυσιολογικοί ως ο εαυτός μας. Και το να το επικυρώσουμε αυτό, το να το εκτιμήσουμε, και στη συνέχεια να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον γύρω μας που είναι κατάλληλο για εμάς….».

Συμπεραίνουν ότι η ευαισθησία είναι μια ευρεία κατηγορία και ότι το 20 έως 30 τοις εκατό των ανθρώπων πληρούν τις προϋποθέσεις για να είναι HSP κατά κάποιο τρόπο, που είναι σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού. Και ο Rick Hanson λέει: «εάν το τριάντα τοις εκατό του πληθυσμού είναι πολύ κάτι – πού είναι το κέντρο της κατανομής;…» και ότι «ίσως χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε την αντίληψή μας του τι είναι άνθρωπος, ειδικά σκέπτομαι ότι, εάν λόγου χάρη δεν συνθλιβόταν κανείς καθημερινά από ένας έντονο φόρτος εργασίας, ποια θα ήταν η φυσική ευαισθησία που θα μπορούσε να αναπτυχθεί σε πιο καλοήθεις περιστάσεις; Με άλλα λόγια, όταν οι άνθρωποι δεν οδηγούνται σε μούδιασμα, δεν αμβλύνονται και δεν συνθλίβονται από το περιβάλλον τους…».

Αναφέρονται επίσης στο έργο της Elaine N. Aron, με το οποίο πρωτοήρθα σε επαφή ίσως πριν από μια δεκαετία. Ίσως να έχω γράψει για τη δουλειά της σε παλαιότερη ανάρτηση. .Εν πάση περιπτώσει, παρακάτω είναι ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο της: The Highly Sensitive Person

«Τα HSP άτομα [άτομα με υψηλό δείκτη ευαισθησίας] τείνουν να αναλαμβάνουν ρόλους συμβούλου. Είμαστε οι συγγραφείς, οι ιστορικοί, οι φιλόσοφοι, οι καλλιτέχνες, οι ερευνητές, οι θεολόγοι, οι θεραπευτές, οι δάσκαλοι, οι γονείς και οι απλοί ευσυνείδητοι πολίτες. Αυτό που φέρνουμε σε οποιονδήποτε από αυτούς τους ρόλους είναι μια τάση να σκεφτόμαστε όλα τα πιθανά αποτελέσματα  /  συνέπειες μιας ιδέας. …”

Ο Forrest and Rick συζητούν και για διάφορα άλλα θέματα, τα οποία μπορείτε να ακούσετε ή να παρακολουθήσετε στη διεύθυνση: https://www.youtube.com/watch?v=MjGXsD9Xhb8

Για το ταξίδι πήρα μαζί μου μόνο μερικά άρθρα προκειμένου  να κρατήσω τις αποσκευές μου ελαφριές, αλλά κι επειδή περίμενα να αγοράσω ένα-δύο βιβλία στην Αθήνα. Ένα από τα άρθρα που διάβασα στο πλοίο ήταν το Social Relationships and Health: A Flashpoint for Health Policy της Dr Debra Umberson και της Jennifer Karas Montez.  Μόλις πρόσφατα βρήκα την ερευνητική εργασία της Umberson καθώς έψαχνα για υλικό σχετικά με τη θλίψη και το πένθος που σχετίζεται με τα ενήλικα παιδιά που χάνουν τον έναν ή και τους δύο γονείς και τις αλλαγές ταυτότητας που αναπόφευκτα λαμβάνουν χώρα [ελπίζω να γράψω και να δημοσιεύσω κάτι σχετικό μετά τα Χριστούγεννα]. Συνοπτικά, στο άρθρο συζητούν σημαντικά ευρήματα στη μελέτη των κοινωνικών σχέσεων και της υγείας και πώς αυτή η γνώση θα μπορούσε να μεταφραστεί σε πολιτικές που προάγουν την υγεία του πληθυσμού. Τα βασικά ευρήματα της έρευνας περιλαμβάνουν: (1) οι κοινωνικές σχέσεις έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία. (2) οι κοινωνικές σχέσεις επηρεάζουν την υγεία μέσω συμπεριφορικών, ψυχοκοινωνικών και φυσιολογικών οδών. (3) οι σχέσεις έχουν κόστος και οφέλη για την υγεία. (4) οι σχέσεις διαμορφώνουν την υγεία σε όλη τη διάρκεια της ζωής και έχουν σωρευτικό αντίκτυπο στην υγεία με την πάροδο του χρόνου. και (5) το κόστος και τα οφέλη των κοινωνικών σχέσεων δεν κατανέμονται εξίσου στον πληθυσμό.

Το άρθρο εστιάζει στο πώς τόσο η ποσότητα όσο και η ποιότητα των κοινωνικών μας σχέσεων επηρεάζουν την ψυχική και σωματική υγεία, τις συμπεριφορές που επηρεάζουν την υγεία και τον κίνδυνο / ρίσκο  θνησιμότητας. Οι υπερβολικά επιβαρυμένοι, τεταμένοι, με έντονες συγκρούσεις, κακοποιητικοί κοινωνικοί δεσμοί μπορούν να υπονομεύσουν την υγεία ενώ οι υποστηρικτικοί κοινωνικοί δεσμοί μπορεί να έχουν έμμεσες επιπτώσεις στην υγεία μέσω της ενισχυμένης ψυχικής υγείας, της μειώσης τον αντίκτυπο του στρες και της ενίσχυσης του νοήματος και του σκοπού στη ζωή. Οι κοινωνικοί δεσμοί μπορεί να πυροδοτήσουν φυσιολογικά επακόλουθα που είναι ευεργετικά για την υγεία και ελαχιστοποιούν τη δυσάρεστη διέγερση που υποκινεί συμπεριφορές επικίνδυνες για την υγεία. Μπορούν να ενισχύσουν τον προσωπικό έλεγχο, κάτι που είναι επωφελές για τις υγιεινές συνήθειες και την ψυχική και σωματική υγεία. Το άρθρο διερευνά επίσης τη σχέση μεταξύ των κοινωνικών σχέσεων και των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων υγείας. Αυτές οι επιδράσεις εμφανίζονται συχνά στην παιδική ηλικία και έχουν αντίκτυπο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής  προάγοντας σωρευτικά πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα για την υγεία. Εντοπίζονται διάφοροι παράγοντες και εξηγήσεις για αυτή τη σύνδεση και συζητούνται επίσης οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις ανά φύλο και «φυλή» σε επίπεδο πληθυσμού.

Οι Umberson και Montez υποστηρίζουν ότι «ένα αυξανόμενο σύνολο θεωρητικών και εμπειρικών εργασιών δείχνει πώς οι κοινωνικές συνθήκες προάγουν σωρευτικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για την υγεία κατά τη διάρκεια της ζωής». Αναφέρουν έρευνες που υποδηλώνουν ότι ενώ οι κοινωνικές σχέσεις είναι η κεντρική πηγή συναισθηματικής υποστήριξης για τους περισσότερους ανθρώπους, οι κοινωνικές σχέσεις μπορεί συχνά να είναι εξαιρετικά στρεσογόνες και ότι το άγχος στις σχέσεις υπονομεύει την υγεία μέσω συμπεριφορικών, ψυχοκοινωνικών και φυσιολογικών οδών. Τα ευρήματα της έρευνας υποστηρίζουν ότι το άγχος στις σχέσεις συμβάλλει σε κακές συνήθειες υγείας στην παιδική ηλικία, την εφηβεία και την ενηλικίωση, καθώς και στην ψυχολογική δυσφορία και τη φυσιολογική / σωματική διέγερση  (π.χ. αυξημένος καρδιακός ρυθμός και αρτηριακή πίεση, μειωμένη ανοσοποιητική και ενδοκρινική λειτουργία, κλπ) που μπορεί να βλάψουν την υγεία μέσω της σωρευτικής φθοράς των φυσιολογικών συστημάτων και επειδή μπορούν να μας οδηγήσουν  σε ανθυγιεινές συμπεριφορές.

Διάβασα επίσης το δοκίμιο του Peter Singer του 1971: Famine, Affluence, and Morality // Πείνα, ευμάρεια και ηθική . Ο Singer είναι φιλόσοφος, ηθικολόγος, συγγραφέας, καθηγητής και θεωρείται από πολλούς το πρόσωπο που έβαλε τα δικαιώματα των ζώων στον χάρτη. Σε αυτό το δοκίμιο υποστηρίζει ότι έχουμε ηθική υποχρέωση τόσο προς αυτούς που βρίσκονται κοντά μας όσο και σε αυτούς που βρίσκονται μακριά και πρέπει να κάνουμε ότι μπορούμε για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους που ζουν σε ακραία φτώχεια και να αποτρέψουμε τον θάνατο ανθρώπων από την πείνα.

Απόσπασμα από το δοκίμιο:

«Ξεκινώ με την υπόθεση ότι τα βάσανα και ο θάνατος από έλλειψη τροφής,  στέγης και ιατρικής περίθαλψης είναι κάτι κακό. Νομίζω ότι οι περισσότεροι θα συμφωνήσουν πάνω σε αυτό, αν και μπορεί κανείς να φτάσει στην ίδια άποψη από διαφορετικές οδούς. Δεν θα επιχειρηματολογήσω υπέρ αυτής της άποψης. Οι άνθρωποι μπορεί βέβαια να υποστηρίζουν κάθε λογής εκκεντρικές  θέσεις, και ίσως από κάποιες από αυτές δεν θα προέκυπτε ότι ο θάνατος από την πείνα είναι καθ’ εαυτό κακό. Είναι δύσκολο, ίσως αδύνατο, να αντικρούσω τέτοιες θέσεις, και έτσι για συντομία θα θεωρώ στο εξής την παραπάνω θέση ως αποδεκτή. Όσοι διαφωνούν δεν χρειάζεται να διαβάσουν παρακάτω».

«΄Όταν χάνουμε τον γονιό μας είναι σαν να χάνουμε μέρος του εαυτού μας». Debra Umberson

Στην Αθήνα εν μέσω όλων των  πραγμάτων που έπρεπε να κάνω, βρήκα χρόνο να περπατήσω λίγο στο κέντρο της πόλης, να επισκεφτώ ένα βιβλιοπωλείο, όπου αγόρασα μια μεταφρασμένη έκδοση του βιβλίου της Debra Umberson The Death of a Parent (Ο Θάνατος ενός Γονιού – Εκδόσεις ΜΑΚΡΗ), και την Εθνική Πινακοθήκη, όπου εκτίθενται ελληνική και ευρωπαϊκή τέχνη από τον 14ο αιώνα έως τον 20ο αιώνα. Το πρόσφατα ανακαινισμένο κτίριο άνοιξε ξανά μετά από ανακαίνιση 8 ετών το 2021. Αυτή η επίσκεψη ήταν μια εντελώς διαφορετική εμπειρία από τις προηγούμενες επισκέψεις μου, κι επίσης, βλέποντας τους πραγματικούς πίνακες πολλών γνωστών Ελλήνων καλλιτεχνών, του 20ου αιώνα ιδιαίτερα, πολλούς από τους οποίους είχα δει μόνο σε βιβλία τέχνης ή διαφάνειες, βίωσα ένα είδος μικρών αφυπνίσεων.

«Όπως είμαι εγώ, έτσι είναι και οι άλλοι. όπως είναι οι άλλοι, έτσι είμαι κι εγώ.

Έχοντας αναγνωρίσει έτσι τον εαυτό και τους άλλους,

μην βλάψετε κανέναν ούτε να τους θέσετε σε κίνδυνο». Sutta Nipāta 3.710

Τέλος, θα ολοκληρώσω αυτήν την ανάρτηση με κάτι που δεν κάνω συχνά, με ένα απόσπασμα από παλιά βουδιστικά κείμενα που σχετίζεται με την καλλιέργεια ενός τρόπου ζωής που διέπεται από περισσότερη καλοσύνη και υγεία από τη σελίδα των εβδομαδιαίων συνεδριών διαλογισμού του Rick Hanson, PhD. Δεν έχω αποστηθίσει τους στίχους, αλλά κατά τη διάρκεια του πρόσφατου ταξιδιού μου στην Αθήνα, καθώς παρατηρούσα ανθρώπους, συμπεριφορές και αντιδράσεις, κι ακούγοντας ιστορίες  διαπίστωσα ότι έφερνα στο νου μου την ουσία των αποσπασμάτων που έχω συμπεριλάβει σε αυτό το κομμάτι σήμερα.

Είθε όλα τα όντα να είναι ευτυχισμένα και ασφαλή.

Είθε όλα τα όντα να είναι ευτυχισμένα στην καρδιά!

Μην παραλείποντας κανένα, είτε είναι αδύναμο είτε ισχυρό,

ορατό ή αόρατο, κοντινό ή μακρινό, γεννημένο ή αυτό που πρόκειται να γεννηθεί:  Είθε να είναι όλα τα όντα ευτυχισμένα.

Κανείς να μην ξεγελάει τον άλλον,

ή να περιφρονεί οποιονδήποτε οπουδήποτε,

ή μέσα στο θυμού ή την κακή πρόθεση να ευχηθεί κάποιος άλλος να υποφέρει.

Όπως μια μητέρα θα προστάτευε το παιδί της, το μοναχοπαίδι της,   //  με τη δική της ζωή,

έτσι θα πρέπει να καλλιεργήσετε μια απεριόριστη καρδιά προς όλα τα όντα.

Θα πρέπει να καλλιεργήσετε την καλοσύνη

προς όλο τον κόσμο με απεριόριστη καρδιά:

πάνω, κάτω κι ολόγυρα,

ανεμπόδιστα, χωρίς εχθρότητα ή μίσος.

Είτε στέκεστε, περπατάτε, κάθεστε ή είστε ξαπλωμένοι,

όσο είστε σε εγρήγορση,

θα πρέπει να είσαστε αφοσιωμένοι σε αυτή την ενσυναίσθηση .

Αυτό ορίζεται ως μια υπέροχη ζωή στο εδώ και τώρα.

—Διασκευή από το Metta Sutta

Τι είναι το τραύμα;

 «Το τραύμα είναι ίσως η πιο αποφευχθείσα, αγνοημένη, υποτιμημένη, αρνούμενη, παρεξηγημένη και ανεπεξέργαστη αιτία του ανθρώπινου πόνου». Peter Levine

«Το τραύμα μπορεί να θεωρηθεί ότι επηρεάζει θεμελιωδώς την ενοποίηση του ατόμου, της δυάδας, της οικογένειας ή της κοινότητας». Pat Ogden

«Κι’ ίσως θα πρέπει να χαθείς ολότελα, για να μάθεις κάποτε ποιος είσαι».   Τάσος Λειβαδίτης

«Τελικά μου ‘μεινε αυτή η συνήθεια να κοιτάζω αλλού, έτσι σώθηκα από πολλές καταστροφές όμως είναι πράγματα που δε θα τα μάθουμε ποτέ, όπως το μάκρος των οριζόντων ή το βάθος της λύπης μας».   Τάσος Λειβαδίτης,

 «Συλλογίζομαι όλες τις απαρχές της ζωής μας. πώς όλα περιέχουν εγγενώς τους σπόρους αυτού που πρόκειται να αναπτυχθεί και να συμβεί, αλλά εν τω μεταξύ εμείς μπορεί να κοιτάμε τα αστέρια, να μην παρατηρούμε το φύτεμα, την  επανάληψη, την ανακύκλωση, τα χρώματα και τα μοτίβα του υφαντού».  Τόνια Αλεξανδρή

Η σημερινή ανάρτηση αναφέρεται αναπόφευκτα σε μερικές μόνο πτυχές του τραύματος κι επίσης γίνεται διάκριση μεταξύ του τι είναι πραγματικά τραυματικό και τι μπορεί να είναι στρεσογόνο, άβολο, ακόμη και επώδυνο, αλλά όχι απαραίτητα τραυματικό. Το κείμενο βασίζεται σε τέσσερα γνωστά βιβλία: The Body Keeps the Score  / Το Σώμα Κρατά το Σκορ του Bessel van der Kolk, MD, το In an Unspoken Voice του Peter Levine, PhD, το The Myth of Normal του Gabor Mate MD, και το Trauma and the Body: A Sensorimotor Approach to Psychotherapy της Pat Ogden, PhD. Περιλαμβάνει επίσης κάποιες  πρόσφατες ζωγραφιές, τρία ποιήματα του Τάσου Λειβαδίτη και της Jane Hirshfield και δυο συνδέσμους με ασκήσεις διαλογισμού για αυτούς που έχουν κάποια εμπειρία..  Τέλος, το δεύτερο μέρος του άρθρου,  Αντίσταση στην απανθρωποποίηση,  θα αναρτηθεί την επόμενη φορά όταν θα έχει ολοκληρωθεί η μετάφραση.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tι είναι τραύμα;

Ο Peter Levine γράφει ότι το τραύμα «αφορά την απώλεια της σύνδεσης – με τον εαυτό μας, τις οικογένειές μας και τον κόσμο γύρω μας. Αυτή η απώλεια είναι δύσκολο να αναγνωριστεί, γιατί συμβαίνει αργά, με την πάροδο του χρόνου. Προσαρμοζόμαστε σε αυτές τις ανεπαίσθητες αλλαγές, μερικές φορές χωρίς να τις παρατηρούμε». Περιγράφει πώς το τραύμα, ιδιαίτερα το σοβαρό τραύμα, μας επιβάλλει μια κοσμοθεωρία χρωματισμένη από πόνο, φόβο και καχυποψία. Μετά από το τραύμα βλέπουμε μέσα από φακούς που παραμορφώνουν και καθορίζουν την άποψή μας για το πώς είναι τα πράγματα, και μέσω της άρνησης μπορεί να αποκτήσουμε μια αφελώς ρόδινη οπτική που μας τυφλώνει σχετικά με πραγματικούς  τωρινούς κινδύνους, όπως «ένας καπλαμάς που κρύβει φόβους που δεν τολμούμε να αναγνωρίσουμε». Όσον αφορά τη σωματική μας εμπειρία, ο Levine γράφει ότι το τραύμα αντιπροσωπεύει μια βαθιά συμπίεση ενέργειας που δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει την ουσιαστική πορεία δράσης της και ότι τα τραυματισμένα άτομα είναι ξεκομμένα από το σώμα τους. Είτε κατακλύζονται από τις σωματικές τους αισθήσεις είτε μουδιάζουν. Γράφει: «Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι σε θέση να διαφοροποιήσουν τις διάφορες αισθήσεις, καθώς και δεν μπορούν να καθορίσουν τις πλέον κατάλληλες ενέργειες. Οι αισθήσεις είναι περιορισμένες και αποδιοργανωμένες. Όταν κατακλύζονται από συναισθήματα , δεν μπορούν να διακρίνουν αποχρώσεις και μπορεί να αντιδρούν υπερβολικά. Όταν παγώνουν, μουδιάζουν και βυθίζονται σε αδράνεια».

Ο Gabor Mate θεωρεί το τραύμα ως «ένα εσωτερικό τραυματισμό, μια  μακρόχρονη ρήξη ή διάσπαση μέσα στον εαυτό  λόγω δύσκολων ή βλαβερών γεγονότων». Γράφει ότι είναι πρωτίστως αυτό που συμβαίνει μέσα σε κάποιον ως αποτέλεσμα των τραυματικών γεγονότων που του συμβαίνουν, και όχι τα ίδια τα γεγονότα. Περιγράφει το τραύμα ως ψυχικό τραύμα, που βρίσκεται στο νευρικό μας σύστημα, το μυαλό και το σώμα μας, που διαρκεί πολύ μετά τα αρχικά περιστατικά, και που μπορεί να ενεργοποιηθεί ανά πάσα στιγμή. Τραύμα, γράφει, είναι η ίδια η πληγή και τα υπολειμματικά βάρη που επιβάλλει στα σώματα και στις ψυχές μας, κι επίσης, οι  βλαβερές επιπτώσεις  που έχουν οι πληγές στο σώμα μας, τα μη επεξεργασμένα συναισθήματα που ακολουθούν, οι μηχανισμοί άμυνας / αντιμετώπισης που υπαγορεύουν και τα μη χρήσιμα σενάρια που άθελά μας ζούμε.

Οι επιπτώσεις του τραύματος στην ύπαρξή μας είναι πολλαπλές. Το τραύμα που δεν έχει διαχειριστεί περιορίζει τον εαυτό μας και όλους τους τομείς της ζωής μας. Μας περιορίζει σωματικά, συναισθηματικά και ψυχικά. Μειώνει τις ικανότητές μας και μας μουδιάζει. Διαστρεβλώνει την άποψή μας για τον κόσμο και μπορεί να προκαλέσει όλεθρο στην υγεία μας. Διαταράσσει τις σχέσεις με τους άλλους και προσελκύει σχέσεις που μπορούν να μας πληγώσουν περισσότερο.  Ο Mate γράφει: «Περιορίζει τις εγγενείς ικανότητές μας και γεννά μια διαρκή παραμόρφωση της άποψής μας για τον κόσμο και τους άλλους ανθρώπους. Το τραύμα, μέχρι να το αντιμετωπίσουμε, μας κρατά κολλημένους στο παρελθόν, μας κλέβει τον πλούτο της παρούσας στιγμής, περιορίζοντας το ποιοι μπορούμε να είμαστε. Με το να μας ωθεί να καταστείλουμε πληγωμένα και ανεπιθύμητα μέρη της ψυχικού μας κόσμου, κατακερματίζει τον εαυτό μας. Μέχρι να ειδωθεί και να αναγνωριστεί, αποτελεί επίσης εμπόδιο στην ανάπτυξη. Σε πολλές περιπτώσεις, όπως και στη δική μου, αμαυρώνει την αίσθηση της αξίας ενός ατόμου, δηλητηριάζει τις σχέσεις και υπονομεύει την εκτίμηση για την ίδια τη ζωή. Στην αρχή της παιδικής ηλικίας μπορεί ακόμη και να επηρεάσει την υγιή ανάπτυξη του εγκεφάλου. Και, όπως θα δούμε, το τραύμα προηγείται και συνεισφέρει σε ασθένειες κάθε είδους καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας».

Σε σχέση με το πώς μας επηρεάζει το τραύμα, η Pat Ogden γράφει ότι η τεχνολογία κατέστησε δυνατή τη λεπτομερή μελέτη του τρόπου με τον οποίο το τραύμα επηρεάζει τόσο τη φλοιώδη όσο και την υποφλοιώδη επεξεργασία των πληροφοριών και ένα από τα πιο ισχυρά ευρήματα των μελετών νεύρο-απεικόνισης [neuroimaging studies] τραυματισμένων ατόμων είναι ότι, υπό στρες , οι υψηλότερες περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην «εκτελεστική λειτουργία» που επιτρέπουν τον σχεδιασμό του μέλλοντος, την πρόβλεψη των συνεπειών των πράξεών μας και την αναστολή των ακατάλληλων αντιδράσεων γίνονται λιγότερο ενεργές. Η γνωστική μας επεξεργασία επηρεάζεται επίσης αρνητικά επειδή η υποδιέγερση (hyperarousal) παρεμβαίνει στην ικανότητα καθαρής σκέψης και εμποδίζει την κατάλληλη αξιολόγηση του κινδύνου. Η Ogden επικεντρώνεται επίσης στην επίδραση του τραύματος στη φυσιολογία μας. Γράφει: «Το κληροδότημα του τραύματος είναι ότι αυτά τα σωματικά (δηλαδή, ενδοκρινικά και κινητικά) μοτίβα μπορούν να ενεργοποιηθούν από τις παραμικρές προκλήσεις, ενεργοποιώντας εκ νέου τη φυσική απόκριση του οργανισμού σε προηγούμενο τρόμο,  εγκατάλειψη και αδυναμία, μερικές φορές με εξαιρετική ακρίβεια.

Γνωρίζουμε επίσης ότι η μνήμη των τραυματικών γεγονότων μπορεί να κατασταλεί, μόνο για να αναδυθεί χρόνια ή και δεκαετίες αργότερα. Ο Bessel van der Kolk γράφει: «Η διάσπαση είναι η ουσία του τραύματος. Η τραυματική εμπειρία χωρίζεται και κατακερματίζεται, έτσι ώστε τα συναισθήματα, οι ήχοι, οι εικόνες, οι σκέψεις και οι σωματικές αισθήσεις που σχετίζονται με το τραύμα να αποκτήσουν τη δική τους ζωή. Τα αισθητηριακά θραύσματα της μνήμης εισχωρούν στο παρόν, όπου κυριολεκτικά ξανά βιώνονται. Όσο το τραύμα δεν έχει επιλυθεί, οι ορμόνες του στρες που εκκρίνει το σώμα για να προστατευτεί συνεχίζουν να κυκλοφορούν και οι αμυντικές κινήσεις και οι συναισθηματικές αντιδράσεις συνεχίζουν να επαναλαμβάνονται». Εν τω μεταξύ, εάν τα στοιχεία του τραύματος επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά, οι ορμόνες του στρες χαράζουν αυτές τις αναμνήσεις όλο και πιο βαθιά στο μυαλό. Οπότε, από κάποια άποψη είναι ένας φαύλος κύκλος που πρέπει να διαταραχθεί για να επουλωθεί κανείς από τις συνέπειες των τραυματικών γεγονότων.

Προσθέτει: «Όσο μια ανάμνηση είναι απρόσιτη, το μυαλό δεν μπορεί να την αλλάξει. Αλλά μόλις μια ιστορία αρχίζει να αφηγείται, ιδιαίτερα αν λέγεται επανειλημμένα, αλλάζει – η πράξη της αφήγησης αλλάζει την ιστορία. Το μυαλό δεν μπορεί παρά να νοηματοδοτήσει αυτά που γνωρίζει, και το νόημα που δίνουμε στη ζωή μας αλλάζει το πως και το τι θυμόμαστε». Στο βιβλίο του εξηγεί πώς για τους βετεράνους οι εμπειρίες του πολέμου που ανήκουν στο παρελθόν συχνά βιώνονται στο παρόν στο πεδίο της μάχης των δικών τους σωμάτων, συνήθως χωρίς συνειδητή σύνδεση μεταξύ αυτού που συνέβη και της τωρινής εμπειρίας τους.

Αναφέρεται σε έναν πελάτη του,  που αποκαλεί Stan, ο οποίος αντί να θυμάται το ατύχημα ως κάτι που είχε συμβεί τρεις μήνες νωρίτερα, το ξαναζούσε στο παρόν. Ο Van der Kolk γράφει ότι η σάρωση εγκεφάλου του Stan αποκάλυψε γιατί «οι άνθρωποι μπορούν να αναρρώσουν από τραύμα μόνο όταν οι δομές του εγκεφάλου που αποσυνδέθηκαν κατά τη διάρκεια της αρχικής εμπειρίας – γι’ αυτό το γεγονός καταγράφηκε στον εγκέφαλο ως τραύμα εξαρχής – είναι πλήρως συνδεδεμένες. Δηλώνει ότι η κατάρρευση του θαλάμου / thalamus, για παράδειγμα, εξηγεί «γιατί το τραύμα  το θυμόμαστε κυρίως όχι ως ιστορία, μια αφήγηση με αρχή μέση και τέλος, αλλά ως μεμονωμένα αισθητηριακά αποτυπώματα: εικόνες, ήχοι και σωματικές αισθήσεις που συνοδεύονται από έντονα συναισθήματα, συνήθως τρόμου και αδυναμίας. Σε κανονικές συνθήκες ο θάλαμος λειτουργεί και ως φίλτρο ή φύλακας. Αυτό τον καθιστά κεντρικό συστατικό της προσοχής, της συγκέντρωσης και της νέας μάθησης – όλα αυτά διακυβεύονται από το τραύμα. ”

Υπάρχουν πολλοί στον χώρο του τραύματος που διακρίνουν δύο τύπους τραύματος, αλλά όπως κάθε ανθρώπινη εμπειρία, το τραύμα βρίσκεται σε ένα φάσμα, και επίσης, το ίδιο τραύμα, για εκατό διαφορετικούς λόγους, μπορεί να έχει διαφορετικό αντίκτυπο σε διαφορετικούς ανθρώπους. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συγκλίνουν για να καθορίσουν πώς θα μας επηρεάσουν τα γεγονότα. Τα τραυματικά συμβάντα μπορεί να περιλαμβάνουν: φυσικές καταστροφές, πόλεμο και συγκρούσεις, τρομερή φτώχεια, φυλάκιση, το να καταστεί κανείς θύμα ή μάρτυρας εγκλήματος, ή να γίνει κανείς μάρτυρας σοβαρού ατυχήματος,, εμπλοκή σε ατύχημα,  έκθεση σε θάνατο, τραυματισμό στο χώρο εργασίας, έκθεση σε ένα απροσδόκητο τραγικό ή πολύ στρεσογόνο γεγονός όπως είναι ο απροσδόκητος ή βίαιος θάνατος αγαπημένου προσώπου, περίπλοκος τοκετός. επώδυνες ιατρικές διαδικασίες,  διαπροσωπική σωματική και ψυχολογική βία και κάθε είδους κακοποίησης, παραμέληση, σοβαρή έλλειψη φροντίδας, συναισθηματικής σύνδεσης ή παρατεταμένου αποχωρισμού από γονείς ή φροντιστές, ειδικά σε πολύ νεαρή ηλικία.

Σύμφωνα με τον Mate, ο οποίος κάνει αναφορά στους  Levine και Van der Kolk, ο πρώτος τύπος, ο οποίος συχνά αναφέρεται ως «τραύμα με κεφαλαίο-Τ» περιλαμβάνει «αυτόματες αντιδράσεις και προσαρμογές του νου-σώματος σε συγκεκριμένα, αναγνωρίσιμα βλαβερά και συντριπτικά γεγονότα, είτε στην παιδική ηλικία είτε αργότερα, που προκαλούν πολλαπλά συμπτώματα και σύνδρομα και καταστάσεις που διαγιγνώσκονται ως σωματική ή ψυχική παθολογία – μια  συσχέτιση που δυστυχώς ακόμη παραμένει σχεδόν αόρατη στα μάτια της κυρίαρχης ιατρικής και ψυχιατρικής» και «υπόκειται σε πολλά από αυτά που χαρακτηρίζονται ως ψυχική ασθένεια. Δημιουργεί επίσης μια προδιάθεση για σωματικές ασθένειες οδηγώντας σε φλεγμονή, αυξάνοντας το φυσιολογικό στρες και βλάπτοντας την υγιή λειτουργία των γονιδίων, μεταξύ πολλών άλλων μηχανισμών». Αυτό που συχνά αποκαλείται «τραύμα  με μικρό-τ»,  περιλαμβάνει γεγονότα που βιώνουμε όλοι καθώς βιώνουμε την καθημερινότητά μας. Αυτά τα «μικρά τραύματα» αν είναι μακροχρόνια και συχνά μπορεί να έχουν τοξική αθροιστική επίδραση με την πάροδο του χρόνου. Ο Mate προτείνει ότι το τραύμα αυτού του είδους δεν απαιτεί το επίπεδο αγωνίας ή ατυχίας του είδους που αναφέρθηκε παραπάνω, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από προβλήματα. Ο ίδιος αναφέρει τα λόγια του ψυχίατρου Mark Epstein: «Τα τραύματα της καθημερινής ζωής μπορούν εύκολα να μας κάνουν να νιώθουμε σαν παιδιά χωρίς μητέρα».

Υπάρχει επίσης και το σύνθετο τραύμα, το οποίο χαρακτηρίζεται από γεγονότα που επαναλαμβάνονται ή συνεχίζονται ή είναι δύσκολο ή αδύνατο να ξεφύγει κανείς από αυτά. Το σύνθετο τραύμα, το οποίο συμβαίνει όταν το τραύμα εμφανίζεται με αθροιστική έκθεση σε τραυματικές εμπειρίες που μπορεί να περιλαμβάνουν παρατεταμένες διαπροσωπικές παραβιάσεις και συχνά εμφανίζεται κατά την παιδική ηλικία είτε εντός του συστήματος παροχής φροντίδας του παιδιού είτε σε άλλα πλαίσια. Διαφοροποιείται από την οξεία έκθεση σε ένα μόνο τραυματικό γεγονός. Μπορεί να εμφανιστεί και σε μεταγενέστερα στάδια της ζωής,  λόγω χρόνιας κακοποίησης είτε εντός  καταχρηστικής σχέσης είτε εντός τοξικών  εργασιακών ή άλλων κοινωνικών πλαισίων,  αλλά και ζώντας σε περιοχές μακρόχρονων συγκρούσεων, σε εμπόλεμες ζώνες, κλπ. Τέλος, το διαπροσωπικό τραύμα είναι γενικά πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί σε σχέση με το τραύμα που προκύπτει λόγου χάρη από τροχαία ατυχήματα ή φυσικές καταστροφές (Bessel van der Kolk).

Ίσως σε αυτό το σημείο να διευκρινίσω ότι δεν μπορούν να οριστούν όλα τα στρεσογόνα ή επώδυνα γεγονότα ως τραυματικά. Ο Peter Levine δηλώνει ότι «Σίγουρα, όλα τα τραυματικά γεγονότα είναι στρεσογόνα, αλλά δεν είναι όλα τα στρεσογόνα γεγονότα τραυματικά». Ο Mate περιγράφει πώς «ένα γεγονός είναι τραυματικό ή επανατραυματικό, μόνο εάν καταστήσει κάποιον ψυχικά ή σωματικά πιο περιορισμένο από πριν με επίμονο τρόπο.. Πολλά στη ζωή, συμπεριλαμβανομένης της τέχνης ή της κοινωνικής συναναστροφής ή της πολιτικής, μπορεί να μας αναστατώνουν, να είναι στενάχωρα, ακόμη και πολύ επώδυνα χωρίς να είναι τραυματικά. Αυτό δεν σημαίνει ότι παλιές τραυματικές αντιδράσεις, που δεν έχουν καμία σχέση με αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή, ότι δεν μπορούν να πυροδοτηθούν από τα τωρινά στρεσογόνα γεγονότα».

Για να γίνει αυτό σαφές θα δώσω παραδείγματα από τη δική μου ζωή. Θα αναφερθώ σε δύο γεγονότα, το ένα συνέβη στο μακρινό παρελθόν και το άλλο πρόσφατα, το ένα ήταν τραυματικό, ενώ το άλλο ήταν μάλλον δυσάρεστο και ανεπιθύμητο,. Θα  μπορούσε να είναι και στρεσογόνο. Και τα δύο συνέβησαν στον δρόμο. Πριν από περίπου τέσσερις δεκαετίες βίωσα ένα τροχαίο ατύχημα που θα μπορούσε να μου είχε κοστίσει τη ζωή ή το ράγισμα του κρανίου ή της σπονδυλικής μου στήλης. Έπαθα διάσειση «μόνο». Ήταν τραυματική εμπειρία αλλά εκείνη τη στιγμή και με τη γνώση που είχα δεν το αντιλήφθηκα ως τραυματικό, δεν το αντιλήφθηκα ως κάτι άλλο από ένα γεγονός που μ’ έθεσε σε μεγάλο κίνδυνο.

Ένα απόσπασμα από την πιο προσωπική μου γραφή που έγραψα πριν από μερικά χρόνια:

«Το πουλί με τις αλήθειες» από τα Χειρόγραφα του Φθινοπώρου του Τάσου Λειβαδίτη

«Κάποιο πρωινό ένα πουλί κάθισε στο αντικρινό δέντρο και σφύριζε. Ω, αν καταλάβαινα τι ήθελε να μου πει! Ίσως να είχα βρει το νόημα του κόσμου».

« Ήταν περίπου εκείνη την εποχή……  που ο άντρας μου και εγώ επιστρέφαμε σπίτι μετά από μια πορεία ειρήνης ή ίσως μια διαδήλωση υπέρ ή κατά κάποιου ζητήματος στο κέντρο της Αθήνας. Ήμασταν πάνω σε ένα μηχανάκι και περιμέναμε να ανάψει το πράσινο φανάρι όταν ένα λευκό αυτοκίνητο ωσάν υπνωτισμένο έπεσε πάνω μας. Καθώς καθόμουν χαλαρή και μη περιμένοντας ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο στα φανάρια «πέταξα» από τη θέση μου και προσγειώθηκα μέτρα μακριά στην άσφαλτο. Στην «δευτερόλεπτη» αυτή διαδρομή μου είχε πέσει το κράνος κι έτσι έπαθα διάσειση, όμως πριν ακούσω τον χτύπο του αδύνατου κορμιού μου στην άσφαλτο, βίωσα την απεραντοσύνη του νυχτερινού ουρανού καθώς μια σκέψη ευφορίας σαν αστραπή διέσχισε το νου μου:  «ο ουρανός είναι γεμάτος αστέρια».

Η αίσθηση της πτώσης μερικές φορές με ξυπνά ακόμα τη νύχτα, αλλά στα όνειρά μου πέφτω από ταράτσες ή μπαλκόνια… και συχνά το νιώθω σαν μια ελεύθερη πτώση σε έναν αβυσσαλέο ουρανό φωτισμένο με αστέρια που με αγκαλιάζει και αποτρέπει τη συντριβή….

Καθώς βήχω ασθμαίνοντας αυτό το φθινόπωρο του 2015, σκέφτομαι όλες τις απαρχές της ζωής μας. πώς όλα περιέχουν εγγενώς τους σπόρους αυτού που πρόκειται να αναπτυχθεί και να συμβεί, αλλά εν τω μεταξύ μπορεί να κοιτάμε τα αστέρια, να μην παρατηρούμε το φύτεμα. την επανάληψη, την ανακύκλωση, τα χρώματα και τα μοτίβα του υφαντού»,

Το δεύτερο περιστατικό συνέβη αυτό το καλοκαίρι και αφορούσε κάτι λιγότερο δραματικό. Ο άντρας μου και εγώ γυρίζαμε σπίτι από την παραλία με τη μηχανή του. .Δεν φορούσε κράνος γιατί ένιωθε ότι έκανε πολύ ζέστη… αυτή η αίσθηση σαν να είσαι κάτω από ένα vintage σεσουάρ μαλλιών…  Κάποιος γνωστός του τον προειδοποίησε ότι η αστυνομία σταματούσε όσους  δεν φορούσαν κράνος λίγο πιο κάτω στον επαρχιακό δρόμο που βρισκόμασταν. Του πρότεινα είτε να το φορέσει είτε να πάμε από κάποιον άλλο δρόμο. Χωρίς πολύ σκέψη αποφάσισε να πάρει το ρίσκο και λίγα μέτρα πιο κάτω μας σταμάτησε η αστυνομία. Του ζητήθηκε να παραδώσει την πινακίδα του και την άδεια οδήγησης για ένα μήνα, ίσως και περισσότερο. Η αφαίρεση της πινακίδας ωστόσο αποδείχτηκε δύσκολη υπόθεση επειδή οι βίδες ήταν σκουριασμένες, οπότε έπρεπε να φύγει και να βρει μηχανικό για να κάνει τη δουλειά. Στο μεταξύ εγώ περίμενα στην άκρη του δρόμου.

Ο Bessel van der Kolk γράφει ότι τα σύμβολα που σχετίζονται με το αρχικό τραύμα, όσο καλοήθη κι αν είναι στην πραγματικότητα, είναι βαθιά μολυσμένα και έτσι καταλήγουν να γίνονται αντικείμενα που πρέπει να φοβόμαστε και να αποφεύγουμε. Έτσι, αυτό το πρόσφατο γεγονός στο δρόμο περιελάμβανε πολλά σύμβολα σχετικά με το τροχαίο δυστύχημα πριν από δεκαετίες και είχε τη δυνατότητα να πυροδοτήσει πτυχές εκείνου του τραυματικού περιστατικού του παρελθόντος. Οποιοδήποτε από τα ακόλουθα θα μπορούσε να πυροδοτήσει εκείνο το συμβάν: οι μοτοσικλέτες, το θέμα του κράνους, η παρουσία της αστυνομίας, η αναμονή μου στην άκρη του δρόμου για αρκετή ώρα. Ωστόσο, επειδή πιστεύω ότι είχα σε κάποιο βαθμό επεξεργαστεί αυτό το παλιό τραύμα, παρέμεινα ήρεμη και παρούσα, αναγνωρίζοντας ότι το πλαίσιο είχε τη δυνατότητα να προκαλέσει φόβο, αλλά επίσης ότι αυτή ήταν μια διαφορετική κατάσταση. Δεν ήμουν  ξαπλωμένη στο δρόμο μισοζαλισμένη, ελπίζοντας να εμφανιστεί κάποιο άδειο ταξί για να μας πάει σε ένα νοσοκομείο. Το τωρινό γεγονός ήταν μια ταλαιπωρία, κάτι που σίγουρα δεν θα επέλεγα ,αν ήταν στο χέρι μου, αλλά παρόλα αυτά ήμουν ασφαλής και αυτό ήταν απλώς ένα δυσάρεστο περιστατικό που σύντομα θα τελείωνε. Ήμουν προσγειωμένη στο παρόν, περιμένοντας να τελειώσει το δράμα,  να φτάσουμε σπίτι,  να πλύνω τη σκόνη του δρόμου, να φάω κάτι.»

 

Θα τελειώσω αυτή την ανάρτηση με ποίηση του Έλληνα ποιητή, Τάσου Λειβαδίτη, που προαναφέρθηκε κι ένα ποίημα της Αμερικανίδας ποιήτριας Jane Hirshfield, και δυο συνδέσμους (links)  με ασκήσεις διαλογισμού με τον Rick Hanson, PhD:

https://www.rickhanson.net/meditation–talk–how–to–use–fear–and–not–let–it–use–you/

https://www.rickhanson.net/meditation–talk–see–the–whole–be–the–whole/

Πρώτη βοήθεια     του Τάσου Λειβαδίτη

Αργά.  //  Το καφενείο άδειασε.  //  Οι φίλοι έφυγαν.
Κι εγώ ρεμβάζω ολομόναχος,
κάνοντας τάχα πως παίζω με τις τρίχες του στήθους μου,
ενώ βγάζω προσεχτικά μια – μια  //  τις σφαίρες της συνομιλίας.

Απόσπασμα από το ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη: Αλλά τα βράδια

 Καὶ νὰ ποὺ φτάσαμε ἐδῶ  //  Χωρὶς ἀποσκευὲς
Μὰ μ᾿ ἕνα τόσο ὡραῖο φεγγάρι

Καὶ ἐγὼ ὀνειρεύτηκα ἕναν καλύτερο κόσμο
Φτωχὴ ἀνθρωπότητα, δὲν μπόρεσες   // οὔτε ἕνα κεφαλαῖο νὰ γράψεις ἀκόμα
Σα σανίδα ἀπὸ θλιβερὸ ναυάγιο   // ταξιδεύει ἡ γηραιά μας ἤπειρος

Ἀλλὰ τὰ βράδια τί ὄμορφα   // ποῦ μυρίζει ἡ γῆ

Βέβαια ἀγάπησε   //  τὰ ἰδανικά της ἀνθρωπότητας,
ἀλλὰ τὰ πουλιὰ    //   πετοῦσαν πιὸ πέρα

Σκληρός, ἄκαρδος κόσμος,   //  ποῦ δὲν ἄνοιξε ποτὲ μίαν ὀμπρέλα
πάνω ἀπ᾿ τὸ δέντρο ποὺ βρέχεται

Ἀλλὰ τὰ βράδια τί ὄμορφα   //  ποῦ μυρίζει ἡ γῆ

Ὕστερα ἀνακάλυψαν τὴν πυξίδα   //  γιὰ νὰ πεθαίνουν κι ἀλλοῦ
καὶ τὴν ἀπληστία   // γιὰ νὰ μένουν νεκροὶ γιὰ πάντα

Ἀλλὰ καθὼς βραδιάζει     //    ἕνα φλάουτο κάπου
ἢ ἕνα ἄστρο συνηγορεῖ   //   γιὰ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα

Ἀλλὰ τὰ βράδια τί ὄμορφα   //  ποῦ μυρίζει ἡ γῆ

Καθὼς μένω στὸ δωμάτιό μου,    //  μοῦ ᾿ρχονται ἄξαφνα φαεινὲς ἰδέες
Φοράω τὸ σακάκι τοῦ πατέρα    //   κι ἔτσι εἴμαστε δύο,
κι ἂν κάποτε μ᾿ ἄκουσαν νὰ γαβγίζω   //  ἦταν γιὰ νὰ δώσω
ἕναν ἀέρα ἐξοχῆς στὸ δωμάτιο

Ἀλλὰ τὰ βράδια τί ὄμορφα  //  ποῦ μυρίζει ἡ γῆ…..

Για όσα μας δένουν   της Jane Hirshfield

Υπάρχουν ονόματα για όσα μας δένουν:  // δυνατές δυνάμεις, αδύναμες δυνάμεις.   //  Κοιτάξτε γύρω σας, μπορείτε να τις δείτε:  // η πέτσα που  σχηματίζεται σε ένα μισοάδειο φλιτζάνι,  //  καρφιά που σκουριάζουν στα σημεία που ενώνουν,  // αρθρώσεις που ταιριάζουν τέλεια  με το βάρος τους.  //  Ο τρόπος που τα πράγματα μένουν τόσο σταθερά   //  όπου κι αν έχουν τοποθετηθεί    //  και η βαρύτητα, λένε οι επιστήμονες, είναι αδύναμη.

Και δείτε πώς η σάρκα μεγαλώνει ξανά   //  σε μια πληγή,  με μεγάλη ορμή,  // πιο δυνατή   // από την απλή, μη δοκιμασμένη πρότερη επιφάνεια.   // Υπάρχει ένα όνομα για τα άλογα,   //  όταν [η σάρκα] επανέρχεται πιο σκούρα και ώριμη: περήφανη σάρκα,   //  όπως κάθε σάρκα, περηφανεύεται για τις πληγές της, τις φοράει   // ως τιμές που δίνονται μετά τη μάχη,   //  μικροί θρίαμβοι καρφιτσωμένοι στο στήθος-