Tροποποιημένα βιβλία (altered books) και εικαστικά ημερολόγια (συνέχεια)

Όπως έχω γράψει κι αλλού όλα τα είδη των βιβλίων μπορούν να γίνουν ο καμβάς των εικαστικών ημερολογίων μας, και διαφορετικά είδη βιβλίων προσφέρονται για διαφορετικά σχέδια – projects. Βιβλία από παλαιοπωλεία, ποιητικές συλλογές, παλιά παιδικά και σχολικά βιβλία μπορούνε όλα να εξυπηρετήσουν το σκοπό αυτό. Βιβλία που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μας επηρέασαν επίσης μπορούν να γίνουν ο καμβάς της δραστηριότητας μας. Ένα ενδιαφέρον δείγμα τροποποιημένου βιβλίου είναι η επεξεργασία του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειρίδιου Διαταραχών από τον Ron Huxley (Ron Huxleys altered DSM book). Το δικό μου εγχειρίδιο δεν το έχω κατεβάσει από το ράφι της βιβλιοθήκης από την ολοκλήρωση των σχετικών μαθημάτων ενός μεταπτυχιακού προγράμματος, αλλά αφού είδα την δημιουργική μεταμόρφωση του από τον Ron Huxley νομίζω ότι θα μπορούσε να αποδειχθεί μια ενδιαφέρουσα ιδέα ή ενασχόληση. Μεταξύ άλλων θα έφερνε πίσω μνήμες διαλέξεων, εξετάσεων, καθηγητών και συμφοιτητών.

Scan220 Scan221 Scan219

Tροποποιημένα βιβλία (altered books) και εικαστικά ημερολόγια (συνέχεια)

Μόλις ολοκλήρωσα την ανάγνωση του βιβλίου της Harriet Claire Wadeson – Journaling Cancer in Words and Images: Caught in the Clutch of the Crab (2011) / ( Ένα Ημερολόγιο Λέξεων και Εικόνων: Πιασμένη στις Δαγκάνες του Καβουριού). Η Harriet Wadeson θεωρείται πρωτοπόρος στη θεραπεία μέσω τέχνης και έχει δημοσιεύσει πολλά βιβλία και λάβει πολλά βραβεία για τη δουλειά της. Αυτό το συγκεκριμένο βιβλίο περιλαμβάνει την γραπτή καταγραφή της μάχης της με τον καρκίνο και ένα CD-ROM του τροποποιημένου βιβλίου (altered book) που δημιούργησε κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης φάσης της ζωή της.

Μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο της.

«Η γραφή και η ζωγραφική, ακόμη και αν πρόκειται για την καταγραφή ή απεικόνιση του πόνου στην τρέχουσα πραγματικότητα, μας μεταφέρει πέρα από αυτήν την πραγματικότητα σε ένα κόσμο της δικής μας δημιουργίας. Υπάρχει ένα περίεργο παράδοξο εδώ. Παρά το γεγονός ότι η προσοχή μας είναι στραμμένη σε αυτό που υποφέρουμε, ίσως ακόμη και στην αναβίωση μιας βασανιστικής εμπειρίας, η εστίαση μας περικλείεται από μιαν άλλη εστίαση, η οποία είναι η καθεαυτή δημιουργική εμπειρία. Ενώ λοιπόν έγραφα για τη ναυτία που μου προκαλούσε η χημειοθεραπεία, για παράδειγμα, ταυτόχρονα έκανα επιλογή των πιο κατάλληλων λέξεων για να την περιγράψω. Μερικές φορές  μπορούσα να βρω ικανοποίηση ακόμη και ευχαρίστηση ταιριάζοντας τις σωστές λέξεις. Αυτό το είδος δημιουργικής συμμετοχής ήταν ακόμη πιο έντονο όταν δημιουργούσα τέχνη. Αντί για λέξεις, έκανα την επιλογή και σύνθεση εικόνων απολαμβάνοντας την αισθησιακή ευχαρίστηση του χειρισμού υλικών είτε επρόκειτο για ένα πινέλο ή την εφαρμογή γυαλιστερής σατέν κορδέλας. Έτσι, ενώ έγραφα ή απεικόνιζα την ναυτία, απολάμβανα τη δημιουργική μου δραστηριότητα. Στη συνέχεια, παρατηρούσα τη δημιουργία μου και χαμογελούσα’.

«Παρά το γεγονός ότι οι εικόνες είναι στατικές, ένα βιβλίο έχει συνέχεια. Μπορεί να πει μια ιστορία. Μου φάνηκε ότι ένα βιβλίο μπορούσε να είναι το τέλειο δοχείο για τις εικόνες της εμπειρίας μου …… Ένα τροποποιημένο βιβλίο είναι έργο μικτής τεχνικής που αλλάζει την αρχική μορφή του βιβλίου με την αλλαγή της εμφάνισης ή / και του περιεχομένου του. Υλικά μπορούν να προστεθούν με σχέδια, ζωγραφική, επικόλληση, δέσιμο και ράψιμο και να αφαιρεθούν με το κόψιμο, σχίσιμο ή κάψιμο. Το σχήμα των σελίδων ολόκληρου του βιβλίου μπορεί να αλλάξει. Το αρχικό κείμενο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ή να καλυφθεί ή να αφαιρεθεί στο σύνολο του ή εν μέρει».

«Παρά το γεγονός ότι μιλάμε ο ένας στον άλλο με λέξεις, οι εικόνες μας περιβάλλουν. Αυτό που βλέπουμε και ο τρόπος που το βλέπουμε μας επηρεάζει, ίσως περισσότερο από ότι γνωρίζουμε. Όπως έχω πει στους μαθητές μου, σκεφτόμαστε με εικόνες, καθώς και με λέξεις, αλλά είχαμε τις εικόνες πολύ πριν να γνωρίσουμε το νόημα των λέξεων. Μπορούσαμε να αναγνωρίζουμε τη μητέρα μας, πριν αποκτήσουμε ένα όνομα για αυτήν. Οι εικόνες είναι μια πιο πρωτόγονη πηγή γνώσης του κόσμου μας».

Scan218Scan217

Tροποποιημένα βιβλία (altered books) και εικαστικά ημερολόγια (συνέχεια)

Η διαδικασία επούλωσης και επεξεργασίας τραύματος περιλαμβάνει και επανεξέταση εμπειριών της παιδικής ηλικίας – την ενθύμηση αλλά κυρίως την κατανόηση γεγονότων, διαδικασιών μάθησης, ιστοριών και επιρροών από μια διαφορετική θέση και οπτική γωνία. Τα αγαπημένα παραμύθια και οι ιστορίες της παιδικής ηλικίας μας μπορούν να γίνουν μια πλούσια και διαφωτιστική πηγή αυτογνωσίας και επίγνωσης. Τα σύμβολα τόσο στις ιστορίες των παιδικών μας χρόνων, καθώς και στα σχέδια μας ή την τέχνη μας μπορεί δυνητικά να περιέχουν πολλαπλά επίπεδα πληροφοριών, τα οποία αξίζει να εξερευνήσουμε. Σχέδια που δημιουργήθηκαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές πιθανά να αντανακλούν διαφορετικά επίπεδα κατανόησης και να αποκαλύπτουν διαφορετικές, συμπληρωματικές ή και αντικρουόμενες πληροφορίες. Επίσης, τα παραμύθια και οι μύθοι μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε κοινωνικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές δυναμικές της εποχής τους. Πολλοί άνθρωποι σε διαφορετικά πεδία έχουν μελετήσει μύθους, κλασσικά και λαϊκά παραμύθια και είναι συναρπαστικό το πόσα πολλά επίπεδα ερμηνειών και κατανόησης μπορεί κανείς να φτάσει. Ωστόσο, η προσωπική εξερεύνηση των αγαπημένων ιστοριών μας ή των αναμνήσεων που συνδέονται με διηγήσεις ή αναγνώσεις αυτού του υλικού μπορεί να αποβεί μια χρήσιμη διαδικασία, η οποία μπορεί να ενισχύσει την ικανότητά μας να δημιουργήσουμε μια νέα αφήγηση ζωής. Ακολουθούν δύο δείγματα σχεδίων που περιέχουν εικόνες από την ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας, τα οποία αντανακλούν διαφορετικά επίπεδα επεξεργασίας και κατανόησης. Το ένα δημιουργήθηκε το 2007-2008 και το άλλο πριν από λίγες ημέρες. Ο λόγος που κάνω την ανάρτηση σήμερα είναι ότι, ενώ είχα πάει μια μικρή πεζοπορία με το σύζυγο μου και το σκύλο μας χθες το απόγευμα, συναντήσαμε κοντά στο σπίτι μας μια γυναίκα που φορούσε ένα κόκκινο παλτό τύπου άνορακ με την κουκούλα ανεβασμένη στο κεφάλι της. Την συνόδευε ένας αρκετά μεγάλος σκύλος που έμοιαζε λίγο με λύκο. Μάλιστα μας ρώτησε ποιο δρόμο θα ακολουθούσαμε γιατί όπως μας εξήγησε ο σκύλος της ήταν επιθετικός. Μου θύμισε αμέσως το συγκεκριμένο παραμύθι, και αρχικά το βρήκα κάπως αστείο, αλλά στη συνέχεια συνειδητοποίησα ότι μόλις πριν από λίγες ημέρες είχα συμπεριλάβει γραμματόσημα με την Little Red Cap (Κοκκινοσκουφίτσα) στο altered book που φτιάχνω. Αυτό ήταν το όνομα του μικρού κοριτσιού στην αρχική εκδοχή αυτής της ιστορίας, πριν από την πιο φιλική για τα παιδιά και με το κάπως πιο αίσιο τέλος προσαρμογή του παραμυθιού από τους Αδελφούς  Grimm.

Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα σύγχρονη προσαρμογή της Κοκκινοσκουφίτσας από την Σμαράγδα Μανταδάκη Το Παραμύθι της Ασπροπαπουτσίτσας (Εκδόσεις Καστανιώτη) όπου η Κοκκινοσκουφίτσα είναι πλέον γιαγιά και ο λύκος φιλικός και άκακος.

«Από τότε δεν υπήρχε πια τίποτα στην ονειρούπολη που να μην μπορούν οι ονειράνθρωποι να αισθανθούν ή να γίνουν. Οι επιθυμίες τους πραγματοποιούνταν κάθε μέρα στη ζωή τους, γιατί ήταν ελεύθεροι και δεν υπήρχε κανένας μα κανένας φόβος στην καρδιά τους» (απόσπασμα από το βιβλίο της Σ. Μανταδάκη).

Τόνια Αλεξανδρή, 7 Φεβρουαρίου, 2016

Scan215 Scan216