Η μετάφραση είναι διαθέσιμη (21/02/2025)
Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων:
θέματα και χαρακτήρες, συμβολισμοί και νοηματοδότηση, στάδια ανάπτυξης, ψυχαναλυτική προσέγγιση, το αρχετυπικό ταξίδι μιας ηρωίδας, εαυτός και ταυτότητα, τροφή, νευρολογικές και ψυχικές διαταραχές, μέσα από το φακό των ψυχεδελικών, ιστορική προσέγγιση, πολιτική σάτιρα, θρησκευτική αλληγορία
«Ελευθερία είναι πάντα και αποκλειστικά ελευθερία για αυτόν που σκέφτεται διαφορετικά. Όχι λόγω κάποιας φανατικής έννοιας της «δικαιοσύνης», αλλά επειδή ότι είναι διδακτικό, υγιές και εξαγνιστικό στην πολιτική ελευθερία εξαρτάται από αυτό το ουσιαστικό χαρακτηριστικό και η αποτελεσματικότητά του εξαφανίζεται όταν η «ελευθερία» γίνεται ειδικό προνόμιο». Ρόζα Λούξεμπουργκ
«Η καλύτερη άμυνα μιας ελεύθερης κοινωνίας ενάντια στην ανήθικη τροποποίηση της συμπεριφοράς είναι η δημόσια αποκάλυψη και η ευαισθητοποίηση […] είναι πλέον πολύ αργά για να ξαναβάλουμε την τεχνολογία συμπεριφοράς στο κουτί. Οι ερευνητές θα συνεχίσουν να κάνουν προόδους». (John Marks / Brainwashing της Kathleen Taylor)
Η σημερινή ανάρτηση επικεντρώνεται στις Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων, του Τσαρλς Λούτγουιτζ Ντόντσον (1832-1898), γνωστός ως Λιούις Κάρολ, τα πολλά επίπεδα ερμηνείας και τα διαφορετικά νοήματα που οι άνθρωποι έχουν προσδώσει στα βιβλία της Αλίκης στο πέρασμα του χρόνου. Προέκυψε αφού πέρασα τις τελευταίες τρεις εβδομάδες διαβάζοντας σχετικά άρθρα και εργασίες και θα μπορούσε να θεωρηθεί ως εισαγωγή σε μερικές από τις πολλές ερμηνείες και ιδέες γύρω από τα βιβλία της Αλίκης. Η ανάρτηση είναι πολύ μεγαλύτερη από ότι συνήθως, κι ενώ αρχικά σκέφτηκα να τη χωρίσω σε δυο μέρη, τελικά αποφάσισα να τη δημοσιεύσω ολόκληρη. Ελπίζω να μην κουράσει όσους αποφασίσουν να την διαβάσουν.
Το σημερινό κείμενο συνοδεύεται από σχετικές ζωγραφιές, ένα πρόσφατο σχέδιο και δύο παλαιότερα, που έφτιαξα στα τέλη του 2006, αρχές του 2007. Εικόνες και συμβολισμοί από τις ιστορίες της Αλίκης υπάρχουν στη μια ή την άλλη μορφή σε πολλά έργα μου και πιθανότατα να γίνουν το θέμα της επόμενης σειράς εικόνων, καθώς ελπίζω σύντομα να συνεχίσω τη σειρά ΤΟΠΟΙ με μια λίγο διαφορετική μορφή.
Εισαγωγή
Οι Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων και Η Αλίκη μέσα από τον Καθρέφτη του Λιούις Κάρολ έχουν αιχμαλωτίσει τις καρδιές και τη φαντασία πολλών γενεών παιδιών και ενηλίκων αναγνωστών, προσφέροντας έναν πλούσιο κόσμο αξέχαστων χαρακτήρων, στρεβλής λογικής, ομιλούντων ζώων και λουλουδιών, κορακιών που μοιάζουν με γραφεία, σουρεαλιστικών πάρτι και απροσδόκητων καταστάσεων..Ωστόσο, κάτω από το φανταστικό και το σουρεαλιστικό κρύβονται βαθύτερα θέματα που έχουν ιντριγκάρει τόσο τους αναγνώστες όσο και τους μελετητές λογοτεχνίας σε ποικίλα πλαίσια. Ίσως τόσες πολλές γενιές να έχουν γοητευτεί με τις ιστορίες επειδή στην καθημερινή μας ζωή μπορεί όλοι να βρεθούμε να περιηγούμαστε σε καταστάσεις που φαίνονται σουρεαλιστικές ή παράλογες, όπως η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων.
Η ιστορία μπορεί να χρησιμεύσει ως μεταφορά για το ταξίδι της ανακάλυψης του εαυτού, καθώς η Αλίκη αντιμετωπίζει διάφορους χαρακτήρες και προκλήσεις που την ωθούν να αμφισβητήσει τις πεποιθήσεις και τις υποθέσεις της για τον κόσμο. Μπορεί να διαβαστεί ως εξερεύνηση της ανθρώπινης εμπειρίας, ταυτότητας και αίσθησης του εαυτού, ενθαρρύνοντας τους αναγνώστες να αγκαλιάσουν την περιέργεια, να αμφισβητήσουν τον κόσμο και τις κοινωνικές συμβάσεις, κι επίσης, να αποδεχτούν τόσο την αβεβαιότητα και την ασάφεια της ζωής, όσο και το θαύμα και το μυστήριο. ενώ ταυτόχρονα συνδέει τον φανταστικό με τον πραγματικό κόσμο. Τα θέματα και τα νοήματα που έχουν προσδώσει οι αναγνώστες στις ιστορίες κυμαίνονται ευρέως και συμπεριλαμβάνουν ερμηνείες που σχετίζονται με ποικίλα θέματα όπως η αλλαγή και η ενηλικίωση, τα κοινωνικά παιχνίδια, η επικοινωνία και η γλώσσα, η φύσης του μυαλού και του νου, η θρησκεία και η πολιτική, η κριτική της βικτοριανής εποχής και παιδαγωγικών μεθόδων, η αποικιοκρατία, η κατανάλωση ψυχοτρόπων ουσιών και η ψυχική υγεία.
Οι αφηγήσεις μπορούν να διαβαστούν σε διαφορετικά επίπεδα, ειδικά, καθώς μεγαλώνουμε, τα παραμύθια και οι μύθοι μπορούν να ερμηνευτούν και να κατανοηθούν μέσα από διαφορετικούς φακούς από διαφορετικά άτομα ή ηλικιακές ομάδες, καθώς κάθε άτομο προβάλλει τη δική του υποκειμενικότητα και γνώση. Εκατόν εξήντα χρόνια αργότερα η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων έχει εμπνεύσει σκηνοθέτες, μουσικούς, συγγραφείς και καλλιτέχνες από διάφορες χώρες. Δεν επηρέασε μόνο τη φροϋδική ψυχολογία και ανάλυση, αλλά επίσης διαμόρφωσε την κατανόησή μας για τον εγκέφαλο και τη σύγχρονη νευροεπιστήμη. Διερευνά πολλές ιδέες, όπως αν υπάρχει ένας συνεχής εαυτός, πώς θυμόμαστε το παρελθόν και σκεφτόμαστε το μέλλον, τη νόηση, τη γλώσσα και τη συνείδηση / επίγνωση.
Επίσης, η ιστορία είναι ένα όνειρο, και ως εκ τούτου, προσφέρεται για ερμηνείες. Πρόκειται για ένα κορίτσι που αποκοιμιέται [falls asleep]. Κυριολεκτικά πέφτει στον ύπνο καθώς κατρακυλά σε ένα τούνελ. Η ιστορία διαδραματίζεται, ως επί το πλείστον, σε έναν φανταστικό κόσμο και στο τέλος ανακαλύπτουμε ότι ήταν ένα όνειρο, οπότε ο Κάρολ μπορεί να υπαινίσσεται το ασυνείδητο ή να περιέχει ιστορίες δικών του ονείρων. Στα όνειρα μπορεί να λάβει χώρα ένα είδους μετατόπισης [displacement], όπου οι προθέσεις και τα συναισθήματά μας μεταφέρονται σε άλλο άτομο, ζώο ή αντικείμενο αναμεμειγμένα με αλήθειες και γεγονότα της καθημερινής μας ζωής.
Είναι μια σουρεαλιστική ιστορία που ο Κάρολ διηγήθηκε, κατά τη διάρκεια μιας βαρκάδας στον Τάμεση, στη μικρή κόρη του κοσμήτορα, την Άλις Λίντελ, η οποία στη συνέχεια του ζήτησε να τη γράψει, και πολλοί έχουν προτείνει ότι η αρχική αφήγηση είχε σκοπό να διασκεδάσει, να μαγέψει και να δώσει ευχαρίστηση. Ωστόσο, η τελική γραπτή εκδοχή των περιπετειών της Αλίκης μάλλον θα ήταν μια καλύτερα μελετημένη διαδικασία, και ως εκ τούτου, ο Κάρολ μάλλον συμπεριέλαβε περισσότερα σε αυτήν, για να δημιουργήσει μια πιο πολυεπίπεδη αφήγηση. Μερικοί πιστεύουν ότι ο Κάρολ πιθανόν να μην γνώριζε κάποια από τα νοήματα που έχουν αποδοθεί στην ιστορία, και ότι πιθανότατα έγραψε το κείμενο μόνο για να διασκεδάσει. Από την άλλη, θα μπορούσε να πει κανείς ότι ίσως ήταν αρκετά συνειδητοποιημένος και μπόρεσε να δημιουργήσει μια διασκεδαστική αφήγηση που περιέχει όλο το μωσαϊκό της ζωής και της κοινωνίας. Άλλοι θεωρούν ότι το παραμύθι έχει διδακτικά στοιχεία. Σίγουρα διαβάζεται σαν σάτιρα και αγγίζει πολλά από τα εξέχοντα θέματα συζήτησης της εποχής του.
Ορισμένοι ειδικοί στην παιδική λογοτεχνία προτείνουν ότι η ιδέα ότι οι σουρεαλιστικές πτυχές της ιστορίας είναι το αποτέλεσμα ψυχοτρόπων ναρκωτικών απλώς αντανακλά / αφορά την κουλτούρα της δεκαετίας του ’60 και μετά, όχι τους βικτοριανούς αναγνώστες, όπου η ψυχαγωγική χρήση ναρκωτικών δεν ήταν συνηθισμένη. Επομένως, το μανιτάρι είναι μαγικό στο πλαίσιο της ιστορίας, όπως η κολοκύθα είναι μαγική στη Σταχτοπούτα. Πολλές ερμηνείες ίσως να αποκαλύπτουν περισσότερα για την εποχή, την κουλτούρα, τις ιδέες και τους φόβους τους δικούς μας. Μπορεί να μην μάθουμε ποτέ με βεβαιότητα, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό είναι σημαντικό γιατί κάθε φορά που αλληλεπιδρούμε με οποιοδήποτε προϊόν καλλιτεχνικής δημιουργίας, αναπόφευκτα επιβάλλουμε κάποιο μέρος της δικής μας εμπειρίας και κατανόησης, καθώς από κάποια άποψη το κάνουμε δικό μας.
Μια σύντομη περιγραφή της ιστορίας
Η Αλίκη, ένα μικρό κορίτσι, ακολουθεί ένα αγχωμένο κουνέλι σε μια κουνελότρυπα που οδηγεί σε έναν φανταστικό κόσμο. Καθώς περιηγείται αυτόν τον ονειρικό κόσμο, συναντά έναν πλήθος εκκεντρικών και μερικές φορές αντιπαθητικών χαρακτήρων, ζώα και λουλούδια που μιλούν και περίεργες καταστάσεις, όπως ο χαμογελαστός Γάτος του Cheshire, ο Τρελός Καπελάς που αγαπά το τσάι, δύο πανομοιότυπους δίδυμους, ένα άτομο σε σχήμα αυγού, η σκληρή Δούκισσα, η αδίστακτη Βασίλισσα και πολλούς άλλους. Σύντομα ανακαλύπτει ότι τα πράγματα λειτουργούν πολύ διαφορετικά από αυτό που έχει συνηθίσει. Τα τρόφιμα και τα ποτά έχουν περίεργες επιδράσεις. Μεγαλώνει και συρρικνώνεται σε μέγεθος, παίζει ένα παιχνίδι κροκέ με ζωντανά φλαμίνγκο, παρευρίσκεται σε ένα τρελό πάρτι τσαγιού που φαίνεται να μην έχει τέλος, και καλείται να αντιμετωπίσει το χάος και την τυραννία που επικρατεί στο δικαστικό μέγαρο.
Στο τέλος, η Αλίκη ξυπνά από το όνειρό της και συνειδητοποιεί ότι οι περιπέτειές της στη Χώρα των Θαυμάτων δεν ήταν πραγματικές. Αν και αρχικά είναι απογοητευμένη, μάλλον συνειδητοποιεί ότι οι περιπέτειές της έχουν αφήσει ανεξίτηλες εντυπώσεις, και ότι τα μαθήματα που πήρε και οι εμπειρίες της εκεί την βοήθησαν να μεγαλώσει….
Μερικοί χαρακτήρες
Αυτή είναι μια σύντομη παρουσίαση ορισμένων χαρακτήρων. Υπάρχουν περισσότερα για αυτούς και άλλους σε διάφορα σημεία αυτού του κειμένου.
Το Λευκό Κουνέλι:
«Όσο πιο γρήγορα πηγαίνω, τόσο πιο πίσω μένω…. Άργησα, άργησα, για ένα πολύ σημαντικό ραντεβού!».
Αλίκη
Πολλές ερμηνείες επικεντρώνονται στις θετικές ιδιότητες που αντιπροσωπεύει η Αλίκη, όπως η σημασία της φαντασίας και της δημιουργικότητας. Είναι περίεργη, περιπετειώδης, ανοιχτόμυαλη και πρόθυμη να δοκιμάσει νέα πράγματα, που την κάνουν κατάλληλη πρωταγωνίστρια για ένα ταξίδι στον φανταστικό κόσμο της Χώρας των Θαυμάτων. Δεν είναι μόνο πρόθυμη να εξερευνήσει, αλλά επίσης προκαλεί και αντιστέκεται στην αυθαίρετη εξουσία και αρνείται να εκφοβιστεί από τους χαρακτήρες που συναντά. Αντιστέκεται στη βασίλισσα και αμφισβητεί τις ανοησίες του Τρελού Καπελά, εκθέτοντας κανόνες και παραξενιές που είναι εγγενείς στην αριστοκρατία και την κουλτούρα της βικτοριανής Αγγλίας. Οι εμπειρίες της στη Χώρα των Θαυμάτων θέτουν σε αμφισβήτηση την κατανόηση της πραγματικότητας και την ενθαρρύνουν να αμφισβητήσει αυτά που πίστευε ότι γνώριζε. Καθώς περιηγείται αυτόν τον παράξενο κόσμο, που κατά καιρούς την κατακλύζει, μαθαίνει σημαντικά μαθήματα για τον εαυτό της και τον κόσμο γύρω της.
Ο Γάτος του Cheshire
Ο Γάτος του Cheshire που εξαφανίζεται και επανεμφανίζεται κατά βούληση, είναι ίσως ένα από τα σοφότερα ή πιο λογικά πλάσματα στη Χώρα των Θαυμάτων, αν και η σοφία του κρύβεται σε αστεία και αινίγματα. Λειτουργεί ως οδηγός της Αλίκης. Ακολουθώντας τις ενδείξεις του, η Αλίκη μπαίνει σε αυτόν τον σουρεαλιστικό κόσμο με περισσότερη αυτοπεποίθηση. Θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει τη φευγαλέα φύση των πραγμάτων και τα μυστήρια του σύμπαντος, την έννοια της ασάφειας και της αβεβαιότητας. Σε όλο το βιβλίο, η Αλίκη εμπλέκεται σε καταστάσεις όπου τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως φαίνονται.
Ο Τρελός Καπελάς
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές ερμηνείες του χαρακτήρα του Τρελού Καπελά με τα ανόητα σχόλιά του, τους γρίφους χωρίς απαντήσεις και την περίεργη συμπεριφορά. Κάποιοι προτείνουν ότι αντιπροσωπεύει το χάος και τη σύγχυση της Χώρας των Θαυμάτων κι ότι είναι σύμβολο της παρακμής της βρετανικής αριστοκρατίας. Μια άλλη ερμηνεία αφορά το εμμονικό ενδιαφέρον των ανθρώπων της βικτοριανής εποχής σχετικά με την τρέλα και τις ψυχικές ασθένειες. Ο Τρελός Καπελάς θα μπορούσε να θεωρηθεί ως αντανάκλαση αυτού [περισσότερες ερμηνείες παρακάτω].
Οι Δίδυμοι, Tweedledee και Tweedeldum
Οι Tweedle Dee και το Tweedle Dum, είναι ένα ζευγάρι παράξενων πανομοιότυπων διδύμων που μοιάζουν να είναι σωματικά ενωμένοι και να αλληλοσυμπληρώνονται. Μοιάζουν σχεδόν με άψυχα αντικείμενα, κέρινες κούκλες, όπως σχολιάζουν οι ίδιοι. Απαγγέλλουν ποιήματα και τραγούδια και τελειώνουν ο ένας τις προτάσεις του άλλου, και όπως οι περισσότεροι χαρακτήρες στη Χώρα των Θαυμάτων, μιλούν με ανοησίες και γρίφους. Φαίνεται να έχουν οικειότητα και να είναι δεμένοι, αλλά δεν είναι τόσο ήρεμοι όσο φαίνονται και σύντομα θα χρησιμοποιήσουν μια ομπρέλα ως όπλο, όταν η διαφωνία τους κλιμακωθεί σε άγριο καυγά. Μια άλλη ιδιότητα της δυαδικότητας των Tweedle Dee και Tweedle Dum είναι η συνήθεια τους να λένε μια ιστορία και μετά αμέσως να παρουσιάζουν την άλλη πλευρά, ίσως υποδηλώνοντας τη σημασία και την αξία του να λαμβάνει κανείς υπόψη και τις δύο πλευρές της ιστορίας ή να βλέπει τα πράγματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες.
Οι δίδυμοι Tweedle είναι επίσης κατοπτρικά δίδυμα. Σε ένα άρθρο, Twins in Wonderland (2023), της Helena de Bres σχετικά με το βιβλίο της, γράφει: «Όμως, όπως θα περίμενε κανείς σε έναν κόσμο μέσα στον καθρέπτη, ολόκληρη η περιοχή πίσω από τον καθρέφτη είναι γεμάτη ανατροπές και αντιστροφές της συνηθισμένης τάξης των πραγμάτων. Η Αλίκη λαμβάνει ξηρά μπισκότα για να ξεδιψάσει και μόνο με το να τρέξει πολύ γρήγορα μπορεί να αποφύγει τη κίνηση. Ο μαθηματικός και συγγραφέας Martin Gardner σημειώνει ότι «η ίδια η ανοησία είναι μια αντιστροφή λογικής-παραφροσύνης. Ο συνηθισμένος κόσμος έχει έρθει τα πάνω κάτω και πίσω».
Λουλούδια που μιλούν
Αν και τα ομιλούντα ζώα και τα φανταστικά πλάσματα της Χώρας των Θαυμάτων είναι οι πιο αξέχαστοι χαρακτήρες, τα λουλούδια παίζουν επίσης σημαντικό συμβολικό ρόλο. Η πρώτη περίεργη συνάντηση που έχει η Αλίκη είναι με ομιλούντα λουλούδια που είναι ανθρωπομορφωμένα κι έχουν προσωπικότητες, τα οποία της λένε ότι αν και τα λουλούδια συνήθως κοιμούνται, μπορούν όλα να μιλούν. Τα λουλούδια αλλάζουν συνεχώς χρώμα και σχήμα, κάτι που κάποιοι έχουν ερμηνεύσει ως να αντικατοπτρίζουν την παροδική φύση όλων των πραγμάτων στη ζωή, και κάποιοι ως τα μεταβαλλόμενα χρώματα των ανθρώπων, τα διαφορετικά κομμάτια του εαυτού και τις διαφορετικές μάσκες που φορούν.
Τα λουλούδια φαίνονται γλυκά και αθώα στην αρχή, αλλά σύντομα αποκαλύπτεται ότι είναι μικροπρεπή και σκληρά, αντανακλώντας ίσως την ιδέα ότι ακόμη και αυτοί που φαίνονται ακίνδυνοι και συμπαθητικοί μπορεί να έχουν πιο σκοτεινά κίνητρα και προθέσεις. Το Τριαντάφυλλο, για παράδειγμα, επικρίνει την εμφάνιση της Αλίκης, και οι Μαργαρίτες την κοροϊδεύουν όταν δεν ξέρει τι σημαίνει κάτι, κι όταν προσπαθεί να μιλήσει, αρχίζουν να μιλούν όλα μαζί δημιουργώντας έναν τρομερό θόρυβο.
Μεγαλώνοντας
Παραδοσιακά, οι Περιπέτειες της Αλίκης πιστεύεται ότι αντικατοπτρίζουν θέματα ανάπτυξης και το τέλος της παιδικής ηλικίας, λόγω επαναλαμβανόμενων μοτίβων μεταμόρφωσης και αλλαγής. Αυτή η ιδέα διαπερνά όλο το βιβλίο. Το ταξίδι της Αλίκης αντανακλά τις προκλήσεις ενός κοριτσιού καθώς μεγαλώνει. περνά από την παιδική ηλικία και την εφηβεία στην ενηλικίωση. Υφίσταται σωματικές αλλαγές και η αίσθηση του εαυτού της και της ταυτότητάς της αποσταθεροποιούνται, αντιστέκεται στην εξουσία και στους αυθαίρετους κοινωνικούς κανόνες και προσπαθεί να κατανοήσει τα παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι γύρω της, ακόμη και τους κινδύνους της αυταρχικής δικαιοσύνης με τη μορφή της Βασίλισσας .
Πλάσματα και τοπία γύρω από την Αλίκη αλλάζουν συνεχώς, ενώ η ίδια υφίσταται μια σειρά από σωματικές και συναισθηματικές μεταμορφώσεις καθώς μαθαίνει για τη διαδικασία της ενηλικίωσης και τον κοινωνικό κόσμο. Η φυσική μεταμόρφωση της Αλίκης αφού πιει το φίλτρο από το μπουκάλι με την ένδειξη «Drink Me / Πιες με» είναι ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα παραδείγματα μεταμόρφωσης στην ιστορία. Όταν πίνει από το μπουκάλι γίνεται μικροσκοπική και πρέπει να περιηγηθεί σ’ έναν κόσμο που ξαφνικά φαίνεται πολύ μεγάλος και απειλητικός. Αυτή η μεταμόρφωση μπορεί να αντιπροσωπεύει τις προκλήσεις που έρχονται καθώς μεγαλώνει κανείς και αντιμετωπίζει νέες και άγνωστες καταστάσεις που μπορεί να φαίνονται τρομακτικές. Η Αλίκη πρέπει να χρησιμοποιήσει την εξυπνάδα και την επινοητικότητα της για να βρει το δρόμο της σε αυτόν τον παράξενο νέο κόσμο, όπως τα παιδιά πρέπει να μάθουν να προσαρμόζονται για να πλοηγηθούν την πολυπλοκότητα του κόσμου των ενηλίκων.
Κάποιες στιγμές η Αλίκη φαίνεται να διχάζεται ανάμεσα στην επιθυμία της να παραμείνει παιδί και τη λαχτάρα της να μεγαλώσει. Καθώς τριγυρνά στη Χώρα των Θαυμάτων, παλεύει με τη δική της ταυτότητα και τη θέση της στον κόσμο. Αυτό αποτυπώνεται στη σκηνή όπου η Αλίκη συναντά την Κάμπια που την ρωτά ποια είναι. Η Αλίκη απαντά: «Ξέρω ποια ήμουν όταν σηκώθηκα σήμερα το πρωί, αλλά νομίζω ότι πρέπει να έχω αλλάξει αρκετές φορές από τότε». Αυτή η πρόταση αποτυπώνει τη σύγχυση και την αβεβαιότητα που έρχεται συχνά με τη διαδικασία της ενηλικίωσης καθώς κανείς προσπαθεί να ανακαλύψει την ταυτότητα και τη θέση του στον κόσμο.
Προτείνεται επίσης ότι οι περιπέτειες της Αλίκης θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως μεταφορά για τη γνωστική ανάπτυξη. Αντιμετωπίζει γρίφους και αινίγματα και λογικά παράδοξα που απαιτούν να σκέφτεται κριτικά και να λύνει προβλήματα, τα οποία θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι αντικατοπτρίζουν τις γνωστικές διαδικασίες που εμπλέκονται στη μάθηση και την κατανόηση του κόσμου γύρω μας.
Μια ψυχαναλυτική κριτική προσέγγιση
Οι περιπέτειες της Αλίκης είναι μέρος ενός ονείρου και ως εκ τούτου, η αφήγηση φαίνεται να ζητά να αναλυθεί. Με την πάροδο του χρόνου, πολλές από τις θεωρίες του Φρόυντ έχουν εφαρμοστεί στο βιβλίο και πολλές έχουν επικεντρωθεί στον σεξουαλικό συμβολισμό στην ιστορία, ειδικότερα, αναφέρονται στον συμβολισμό της πόρτας, της κλειδαριάς και του κλειδιού. Έχουν εστιάσει και στον ίδιο τον συγγραφέα, έναν «άγαμο κληρικό της πιο αυστηρής αρετής», και πώς η περιορισμένη ζωή του θα μπορούσε ασυνείδητα να βρήκε διέξοδο στη γραφή του. Οι μελετητές έχουν επίσης μελετήσει τα μοτίβα (επαναλαμβανόμενες δομές, αντιθέσεις, λογοτεχνικά σχήματα) στην ιστορία της Αλίκης. Για παράδειγμα, το μοτίβο του ονείρου εξηγεί την αφθονία των παράλογων γεγονότων στην ιστορία κι επιτρέπει σε χαρακτήρες και πράγματα του πραγματικού κόσμου να αναμειγνύονται με στοιχεία του υποσυνείδητου της Αλίκης.
Ωστόσο, πιο πρόσφατα οι ψυχαναλυτές έχουν αντιμετωπίσει τις περιπέτειες της Αλίκης περισσότερο ως αλληγορία για το μεγάλωμα, που περιλαμβάνει τον διαχωρισμό από την ταύτιση μας με τους άλλους, την ανάπτυξη του εγώ και της ταυτότητας, τη μάθηση της ανοχής της απογοήτευσης και μια καλύτερη κατανόηση του κόσμου. Άλλοι θεωρούν την Αλίκη ως απεικόνιση του πρώιμου αναπτυξιακού σταδίου στην παιδική ηλικία, όταν το παιδί συλλαμβάνει συνέπειες και αιτίες, που έχει προταθεί κι ως ένας από τους λόγους που τα παιδιά ταυτίζονται τόσο πολύ με την ιστορία. Εκτός από την Αλίκη, έχουν αναλυθεί και άλλοι χαρακτήρες των βιβλίων.
Το αρχετυπικό ταξίδι της ηρωίδας
Ένας άλλος τρόπος ερμηνείας των περιπετειών της Αλίκης είναι μέσα από το φακό του του αρχετυπικού ταξιδιού ενός ήρωα ή μιας ηρωίδας και τη σημασία του να αγκαλιάσουμε τον αληθινό εαυτό μας και να ελευθερωθούμε από τις προσδοκίες των άλλων και ορισμένους κοινωνικούς περιορισμούς. Η Αλίκη ακολουθεί το Λευκό Κουνέλι, ο οποίος έχει εμμονή με τον χρόνο και την τάξη, και θα μπορούσε να περιγραφεί ως ο αρχετυπικός χαρακτήρας που καλεί την ηρωίδα στην περιπέτεια. Πέφτει μέσα στην τρύπα (η αίσθηση της πτώσης είναι συνηθισμένη στα όνειρα) και αφήνει τον έλεγχο, έτοιμη για περιπέτεια. Στην ιστορία η Αλίκη αλλάζει μέγεθος, κάτι που μπορεί να ερμηνευθεί ως προσαρμογή, απαραίτητη στη ζωή μας και μέρος της ενηλικίωσης και της επιβίωσης.
Η Κάμπια, ο αρχετυπικός σοφός χαρακτήρας, ρωτά: «Ποια είσαι;» Η Αλίκη δεν είναι σίγουρη. Θυμάται ποια ήταν όταν ξύπνησε το πρωί. Αλλά πιστεύει ότι μάλλον έχει αλλάξει λίγο από τότε, το οποίο άπτεται του ζητήματος του αν έχουμε έναν σταθερό αμετάβλητο εαυτό και του γεγονότος ότι πάντα αλλάζουμε και εξελισσόμαστε. Κάποιος θα μπορούσε να προτείνει ότι η Κάμπια ενθαρρύνει την ενδοσκόπηση και βοηθά την ανάπτυξη και τη μεταμόρφωση της ηρωίδας. Ο Γάτος του Chesire θα μπορούσε να θεωρηθεί ως το αρχέτυπο που διαταράσσει την τάξη των πραγμάτων. Στη Χώρα των Θαυμάτων, όπως και στον πραγματικό κόσμο, επικρατεί πολύ χάος, ο Τρελός Καπελάς και ο Λαγός αντανακλούν την τρέλα και το χάος.
Κάποια στιγμή η Αλίκη αισθάνεται χαμένη όταν νυχτώνει στη Χώρα των Θαυμάτων, αλλά λαμβάνει οδηγίες για το πώς να επιστρέψει στο σπίτι από τον Γάτο του Chesire. Ωστόσο, υπάρχουν ανταγωνιστές (antigonists) και εμπόδια που πρέπει πρώτα να ξεπεράσει. Πρέπει να βρει το δρόμο της μέσα από έναν λαβύρινθο και στη συνέχεια να αντιμετωπίσει την τυραννική, αυταρχική Βασίλισσα, η οποία διατάζει «Πάρτε το κεφάλι της». Ο Βασιλιάς, που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια αχτίδα ελπίδας, προτείνει να γίνει δίκη πριν τον αποκεφαλισμό. Ο Τρελός Καπελάς καταφέρνει να διαταράξει την τυραννία που διατρέχει το δικαστήριο, καθώς η Αλίκη καταπίνει το μαγικό μανιτάρι που τη βοηθά να μεγαλώσει. Τελικά, ο Γάτος του Chesire εγκαινιάζει το ταξίδι της επιστροφής στο σπίτι καθώς η Αλίκη διασχίζει τα στάδια που ταξίδεψε αντίστροφα με τη βασίλισσα να την κυνηγά.
Το φαγητό στη χώρα των θαυμάτων
Το φαγητό παίζει σημαντικό ρόλο στα βιβλία της Αλίκης όπως και στην πραγματική ζωή, και η ιστορία επιστρέφει στο θέμα του φαγητού και του ποτού ξανά και ξανά. Διαφορετικοί αναγνώστες έχουν αποδώσει διαφορετικές έννοιες. Μερικοί βλέπουν το φαγητό και το ποτό στις ιστορίες της Αλίκης ως μεταφορά του πειρασμού και των συνεπειών όταν υποκύπτουμε σε αυτούς τους πειρασμούς. Το φαγητό θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί ως αναπαράσταση της μεταβαλλόμενης φύσης της πραγματικότητας στη Χώρα των Θαυμάτων ή της επίδρασης που έχει το περιβάλλον πάνω μας και γιατί πρέπει να προσέχουμε ποια φαγητά, ποτά, σκέψεις και απόψεις καταναλώνουμε ή εκθέτουμε τον εαυτό μας. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι σκηνές «EAT ME / Να με φας» και «DRINK ME / Να με πιεις» συμβολίζουν την ιεροτελεστία της Θείας Κοινωνίας, ενώ ορισμένοι κριτικοί ισχυρίζονται ότι η ιστορία αφορά εν μέρει τις διατροφικές διαταραχές [ο Carroll έτρωγε πολύ λίγο]. Άλλοι πάλι θεωρούν τις σκηνές εμπνευσμένες από πραγματικά τσάι και πικνίκ. Τα φαγητά και τα ποτά που προκαλούν αλλαγές στο μέγεθος μπορούν επίσης να θεωρηθούν ως οχήματα που επιτρέπουν στην Αλίκη να προσαρμόζεται, να επιβιώνει καταστάσεις και να συνεχίζει την περιπέτειά της:
«Ξέρω ότι κάτι ενδιαφέρον είναι βέβαιο ότι θα συμβεί», είπε στον εαυτό της, «όποτε τρώω ή πίνω οτιδήποτε: οπότε ας δω τι θα κάνει αυτό το μπουκάλι. Ελπίζω να με κάνει να μεγαλώσω ξανά, γιατί πραγματικά έχω βαρεθεί να είμαι ένα τόσο μικροσκοπικό πράγμα!»
Το πάρτι τσαγιού του Τρελού Καπελά αποδεικνύεται ένα πάρτι χωρίς τσάι, και πολλά από τα πλάσματα της Χώρας των Θαυμάτων περνούν το χρόνο τους τρώγοντας και ανησυχώντας μήπως τους φάνε. Της Αλίκης της προσφέρουν φαγητά και ποτά που έχουν περίεργες και απροσδόκητες, επιπτώσεις. Στο πρώτο κεφάλαιο, η Αλίκη κατεβάζει ένα βάζο με μαρμελάδα πορτοκαλιού από ένα από τα ράφια στην διάρκεια της καθόδου της μέσα στην τρύπα. Το βάζο ήταν άδειο, αλλά η Αλίκη δεν ήθελε να το πετάξει από φόβο μήπως σκοτώσει κάποιον. Η Αλίκη επίσης ανησυχεί για το αν θα θυμηθούν να βάλουν γάλα στο πιατάκι της Ντίνας [της γάτας της] την ώρα του τσαγιού.
Αργότερα το μάτι της Αλίκης πέφτει σε ένα μικρό γυάλινο κουτί κάτω από το τραπέζι. Υπάρχει ένα μικρό κέικ μέσα σ’ αυτό, πάνω στο οποίο είναι σημειωμένες με σταφίδες οι λέξεις «EAT ME / Να με φας», το οποίο την κάνει να ψηλώσει ως το ταβάνι. Σε μια άλλη περίπτωση στο κεφάλαιο τέσσερα παρατήρησε ότι τα βότσαλα μεταμορφώνονται σε μικρά κέικ: «Αν φάω ένα από αυτά τα κέικ, σκέφτηκε, σίγουρα θα αλλάξω το μέγεθός μου…» Μετά τον αγώνα με τα ζώα, η Αλίκη σε απόγνωση έβαλε το χέρι της στην τσέπη της και έβγαλε ένα κουτί με ζαχαρωτά που μοίρασε σε όλους ως βραβεία.
Γίνεται επίσης αναφορά στα μήλα, δηλαδή τις πατάτες. Στα γαλλικά οι πατάτες ονομάζονται pomme de terre, που μεταφράζεται ως μήλα της γης, και στη βικτωριανή εποχή οι πατάτες αναφέρονται ως ιρλανδικά μήλα στην αργκό. Το suet, ένα είδος ζωικού λίπους, είναι ή ήταν ένα κοινό συστατικό σε παραδοσιακές βρετανικές συνταγές. Η Αλίκη τσιμπάει μικροσκοπικά κομμάτια μανιταριού, τα οποία την μεγαλώνουν και την συρρικνώνουν κατά βούληση.
Αυγά:
«Έχω δει πολλά μικρά κορίτσια στον καιρό μου, αλλά ποτέ ένα με τέτοιο λαιμό! Όχι, όχι! Είσαι ένα φίδι. και δεν ωφελεί να το αρνηθείς. Υποθέτω ότι θα μου πεις ότι ποτέ δεν γεύτηκες αυγό!» [είπε το Περιστέρι, με έναν τόνο βαθύτατης περιφρόνησης].
«Σίγουρα έχω δοκιμάσει αυγά», είπε η Αλίκη, που ήταν ένα πολύ ειλικρινές παιδί. «Αλλά ξέρεις, τα μικρά κορίτσια τρώνε αυγά όσο και τα φίδια».
«Δεν το πιστεύω», είπε το Περιστέρι, «αλλά αν αυτό είναι αλήθεια, τότε είναι ένα είδος φιδιού: αυτό είναι το μόνο που μπορώ να πω».
Και σούπα:
Στο έκτο κεφάλαιο, διαβάζουμε για την μαγείρισσα που φτιάχνει κάποιο είδος σούπας που φαίνεται να περιέχει πολύ πιπέρι επειδή όλοι φτερνίζονται. Υπάρχουν επίσης αναφορές στο πιπέρι στο ένατο κεφάλαιο, όπου διερευνάται η σχέση μεταξύ του φαγητόν και των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας: «Ίσως είναι πάντα το πιπέρι που κάνει τους ανθρώπους ευερέθιστους», λέει η Αλίκη, «και το ξύδι που τους κάνει ξινούς—και το χαμομήλι που τους κάνει πικρόχολους ….. και η ζάχαρη από κριθάρι και τέτοια πράγματα που κάνουν τα παιδιά γλυκά….,» και στο ενδέκατο κεφάλαιο: «Η επόμενη μάρτυρας ήταν η μαγείρισσα της Δούκισσας. Κρατούσε το κουτί με το πιπέρι στο χέρι της…». Η σούπα αναφέρεται επίσης στο κεφάλαιο δέκα κατά τη διάρκεια της ερμηνείας του «Χελωνόσουπα» από την Χελώνα.
Αλήθειες για τον εγκέφαλο
Σε άρθρο του BBC (25/02/2015) ο David Robinson γράφει για πέντε πράγματα που αποκαλύπτει Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων για τον εγκέφαλο που ενδιαφέρουν τους νευροεπιστήμονες. Αναφέρεται στις σκηνές κατανάλωσης του φίλτρου, και του μαγικού κέικ, που βοηθούν την Αλίκη να συρρικνωθεί και μετά να ψηλώσει τόσο που το κεφάλι της να αγγίξει το ταβάνι. Φαίνεται ότι ανάλογες εμπειρίες έχουν παρατηρηθεί σε άτομα, ιδιαίτερα σε μικρά παιδιά. Μάλιστα είναι γνωστό ως σύνδρομο της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων. Τα ημερολόγια του Lewis Carroll δείχνουν ότι υπέφερε από ημικρανίες, οι οποίες μερικές φορές μπορεί να πυροδοτήσουν αυτές τις εμπειρίες, οι οποίες οδηγούν ορισμένους να εικάζουν ότι μπορεί να είχε εμπνευστεί από τη δική του εμπειρία. Η Grant Liu, νευρολόγος, υποπτεύεται ότι αυτό προκαλείται από μη φυσιολογική δραστηριότητα στους βρεγματικούς λοβούς, που είναι υπεύθυνοι για τη χωρική επίγνωση, προκαλώντας αυτές τις φευγαλέες ψευδαισθήσεις, οι οποίες γενικά είναι αβλαβείς.
Στο άρθρο υπάρχουν επίσης αναφορές στο βιβλίο Through the Looking Glass / Η Αλίκη μέσα στον καθρέφτη, όπου διερευνάται η φύση του λόγου, και η γραμματική ορθότητα των παράλογων λέξεων. Ο Robinson γράφει, ότι οι νευροεπιστήμονες χρησιμοποιούν «φράσεις Jabberwocky» κατά τη διάρκεια σαρώσεων του εγκεφάλου για να δείξουν ότι: το νόημα και η γραμματική επεξεργάζονται ξεχωριστά στον εγκέφαλο. Όταν η Αλίκη συναντά τον Humpty Dumpty, εξερευνούν τη φύση των λέξεων και τον ηχητικό συμβολισμό τους, ένα φιλοσοφικό ερώτημα που χρονολογείται από τον Πλάτωνα.
Ο Lewis Carroll, ήταν ένας ταλαντούχος μαθηματικός και επιστήμονας της λογικής, ο οποίος ενσωμάτωσε πολλά λεκτικά και λογικά κόλπα στη γραφή του, έπαιξε με τη γλώσσα κι επινόησε λέξεις καθ’ όλη την αφήγηση. Τα βιβλία περιέχουν μη λογικό πνεύμα / wit, το οποίο πιθανά να αντανακλά το γεγονός ότι οι λέξεις συχνά αποτυγχάνουν να μεταφέρουν αυτό που εννοεί ο ομιλητής και συχνά μέσω της γλώσσας μπορούμε να πούμε περισσότερα, λιγότερα και συχνά κάτι διαφορετικό από αυτό που εννοούμε ή σκοπεύουμε να πούμε. Η γλώσσα μπορεί να διευκολύνει την επικοινωνία, αλλά και να προκαλέσει σύγχυση. Ορισμένα μέρη των ιστοριών του Κάρολ προϋποθέτουν έναν βαθμό τοπικής γνώσης, και ορισμένοι κριτικοί πιστεύουν ότι η ιστορία είναι γεμάτη αναφορές στην Οξφόρδη, και σε ανθρώπους που γνώριζε ο συγγραφέας. Επίσης, ίσως η γλώσσα γοήτευσε τον Κάρολ επειδή αυτός και μερικά από τα δέκα αδέρφια του τραύλιζαν μικροί.
Σε σχέση με τη μνήμη, ο Robinson αναφέρεται επίσης στην Alison Gopnik, η οποία ισχυρίζεται ότι το βιβλίο του Carroll «διερευνά τόσες πολλές ιδέες για το αν υπάρχει ένας συνεχής εαυτός, πώς θυμόμαστε πράγματα από το παρελθόν και σκεφτόμαστε το μέλλον – υπάρχει πολύς πλούτος εκεί για όσα γνωρίζουμε για τη νόηση και τη γνωστική επιστήμη». Ο Robinson αναφέρει την Eleanor Maguire στο UCL, η οποία λέει: «Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 οι νευροεπιστήμονες άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι η μνήμη δεν αφορά πραγματικά το παρελθόν, έχει να κάνει με το να μας βοηθήσει να ενεργήσουμε κατάλληλα στο μέλλον». Κατά κάποιο τρόπο, η μνήμη και η προνοητικότητα χρησιμοποιούν το ίδιο «νοητικό ταξίδι στο χρόνο» στις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου.
Τα όνειρα συχνά περιέχουν αντικείμενα που μεταμορφώνονται σε νέους χαρακτήρες και μορφές. Ο Robinson σημειώνει ότι οι χαρακτήρες που αλλάζουν σχήμα στο βιβλίο, όπως το μωρό της Δούκισσας που μεταμορφώνεται σε γουρούνι ή η γάτα Chesire, μας θυμίζουν το μυαλό όταν κοιμάται.
Το πέμπτο θέμα αφορά την ανθρώπινη φαντασία. Ο Robinson αναφέρει τον Travis Proulx, ο οποίος έχει μελετήσει πώς η σουρεαλιστική λογοτεχνία επηρεάζει θετικά τη νόηση μας. Αναφέρεται στη σκηνή του βιβλίου, όπου η βασίλισσα εξυμνεί τις αρετές του να σκεφτόμαστε απίθανα πράγματα. Η Gopnik, αναφέρει ο Robinson, ανακάλυψε ότι τα παιδιά που προσποιούνται όταν παίζουν και σκέφτονται το απίθανο τείνουν να αναπτύσσουν πιο προηγμένη γνωστική ικανότητα, να κατανοούν καλύτερα την υποθετική σκέψη, κι επίσης αναπτύσσουν μια πιο προηγμένη «θεωρία του νου» / “theory of mind.”
Υποκείμενο ψυχεδελικό θέμα;
Από τη δεκαετία του 1960 έχει υπάρξει μια τάση στους αναγνώστες να εντοπίζουν ένα υποκείμενο ψυχεδελικό θέμα στο βιβλίο. Η άποψη ότι οι περιπέτειες της Αλίκης μπορεί να ήταν εμπνευσμένες από παραισθησιογόνα* έχει υιοθετηθεί από διάφορους συγγραφείς, καλλιτέχνες, μουσικούς, κριτικούς, μελετητές και αναλυτές. Η χρήση ουσιών όπως το LSD ή η ψιλοκυβίνη μπορεί να οδηγήσει στην αίσθηση κάποιον ότι πλημμυρίζει από ερεθίσματα ή ότι είναι ένα με τα αντικείμενα γύρω του ή με το έδαφος και στην διάλυση του εγώ, που ενισχύει την αμφισβήτηση ιδεών και απόψεων και μπορεί να δώσει νέα νοήματα σε ήδη οικεία ερεθίσματα. Μπορεί επίσης να προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στην αντίληψη, τη διάθεση και τη σκέψη, μια παραμορφωμένη αίσθηση του χρόνου και οπτικές παραισθήσεις.
Έχουν γίνει παραλληλισμοί μεταξύ του ταξιδιού της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων και ενός ταξιδιού με LSD γιατί υπάρχουν σκηνές που θυμίζουν τις επιδράσεις αυτών των ουσιών. Για παράδειγμα, η κάμπια που καπνίζει έναν περίτεχνο σωλήνα νερού (ναργιλέ), το μαγικό μανιτάρι, η ακανόνιστη κίνηση του χρόνου, τα σουρεαλιστικά και παράλογα στοιχεία της ιστορίας και οι επαναλαμβανόμενες αλλαγές στο μέγεθος της Αλίκης, μπορούν να θεωρηθούν ως αντανάκλαση των αποπροσανατολιστικών επιπτώσεων των ναρκωτικών. Ο όρος “White Rabbit / Λευκό Κουνέλι” στην αργκό αναφέρεται στο LSD.
Κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι στίχοι του White Rabbit ]1967] του Jefferson Airplane ίσως να έχουν συντελέσει στην παγίωση αυτής της ερμηνείας:
«Όταν οι άντρες στη σκακιέρα σηκωθούν / Και σου πουν πού να πας / Και μόλις έχεις πάρει κάποιο είδος μανιταριού / Και το μυαλό κινείται πιο αργά / Πήγαινε ρώτησε την Αλίκη, νομίζω ότι θα ξέρει».
Αναφορές υπάρχουν και στην ταινία, Matrix: «Παίρνεις το μπλε χάπι, η ιστορία τελειώνει, ξυπνάς στο κρεβάτι σου και πιστεύεις ό,τι θέλεις να πιστεύεις. Παίρνεις το κόκκινο χάπι, μένεις στη χώρα των θαυμάτων κι εγώ θα σου δείξω πόσο βαθιά είναι η κουνελότρυπα ».
*****************************************************************************
*Σημειώσεις σχετικά με τα παραισθησιογόνα
Οι παραισθησιογόνες εμπειρίες παρέχουν πρόσβαση σε επίπεδα συνείδησης που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τη λειτουργία του εγκεφάλου και του νου. Πιστεύεται ότι παρά τους περιορισμούς σχετικά με το τι και πόσο μπορεί να συναχθεί και να γενικευτεί από τις παραισθησιογόνες καταστάσεις, εκτός από τις ψυχολογικές επιπτώσεις και τις ψυχιατρικές χρήσεις τους, υπάρχει δυνατότητα να ρίξει φως στους μηχανισμούς επεξεργασίας πληροφοριών στον εγκέφαλο.
Ένα παράδειγμα είναι η συνέπεια των βασικών οπτικών μορφών που είναι κοινές σε ψυχεδελικές καταστάσεις, ανεξάρτητα από τα πολιτισμικά και άλλα πλαίσια, κάτι που υποδηλώνει ότι αυτές οι εμπειρίες αντικατοπτρίζουν κάτι σχετικά με τους μηχανισμούς του οπτικού συστήματος που προκαλεί οπτικές καταστάσεις στη συνηθισμένη συνείδηση. Πειράματα έχουν διεξαχθεί και το πρώτο εκτελέστηκε από τον Henreich Kluver το 1966. Βρήκε τέσσερις κύριες οπτικές μορφές: πλέγμα σαν κηρήθρα ή σκακιέρα, σπείρες, σχήματα σαν τούνελ και φόρμες σαν ιστό αράχνης.
Σύμφωνα με μια θεωρία του μαθηματικού βιολόγου Jack Cowan, τα νευρικά κύτταρα του οπτικού φλοιού που είναι επιφορτισμένα με την ανίχνευση των άκρων των αντικειμένων διεγείρονται υπερβολικά και αυτό γεννά τα έντονα και χαρακτηριστικά οπτικά φαινόμενα: σπείρες, πλέγματα, στοές, σκακιέρες. Τα μέχρι τώρα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι ψυχεδελικές ουσίες μειώνουν τη δραστηριότητα του θαλάμου στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα πληροφορίες από εξωτερικά ερεθίσματα, τα οποία διαφορετικά θα είχαν φιλτραριστεί, να κατακλύζουν το άτομο.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου διεξήχθησαν πειράματα σε στρατιωτικό προσωπικό χρησιμοποιώντας LSD, ηλεκτροσόκ, ύπνωση, ύπνο και άλλες τεχνικές, στις ΗΠΑ ως μέρος μιας εκστρατείας ψυχολογικού πολέμου που θα μπορούσε να καταστήσει τα εχθρικά στρατεύματα διανοητικά ανίκανα. Η έρευνα του στρατού για το LSD τυπικά τελείωσε επειδή τα αποτελέσματα του LSD ήταν τόσο απρόβλεπτα που δεν μπορούσε να γίνει αποτελεσματικό όπλο και τα άτομα που είχαν λάβει μέρος στην έρευνα παρουσίασαν πληθώρα συνεχών και σοβαρών ψυχιατρικών συμπτωμάτων. Οι ψυχίατροι, οι οποίοι ηγήθηκαν μεγάλο μέρος αυτής της έρευνας, έθεσαν μια σειρά από ηθικές ανησυχίες σχετικά με τους διπλούς ρόλους, την αποκάλυψη και το καθήκον, τη φύση των πειραμάτων και τις δυσμενείς επιπτώσεις.
Στο βιβλίο της Brainwashing η Kathleen Taylor, γράφει ότι παρόλο που αυτή η έρευνα μπορεί να απέτυχε στον στόχο της να αποκτήσει τον απόλυτο έλεγχο των σκέψεων και των πράξεων ενός ανθρώπου, είχαν εφαρμοστεί πολλές τεχνικές: «Παραισθησιογόνες ουσίες που αλλάζουν το νου όπως το LSD, η ύπνωση, η αισθητηριακή στέρηση, ακόμη και τα πειράματα «αποδιαμόρφωσης / αποτύπωσης» [‘depatterning’ experiments].… συνήθως συνδυαζόμενα με παρατεταμένο ύπνο που είχε προκληθεί από ναρκωτικά, με στόχο να μετατραπεί ο νους του υποκειμένου σε μια λευκή σελίδα πάνω στην οποίο θα μπορούσαν στη συνέχεια να επιβληθούν νέες πεποιθήσεις. Μερικά από αυτά τα βασανιστήρια εγκαταλείφθηκαν – περιστασιακά για ηθικούς λόγους, πιο συχνά όταν απέτυχαν να αποδειχθούν αξιόπιστα. Η διαδικασία της«αποδιαμόρφωσης / αποτύπωσης», για παράδειγμα, μπορούσε να διαγράψει τις αναμνήσεις και να αφήσει το θύμα μπερδεμένο και παθητικό, αλλά η επιβολή νέων πεποιθήσεων αποδείχθηκε δυσκολότερη από το αναμενόμενο». (σελ. 350, έκδοση KINDLE)
Έχει υπάρξει ένα νέο κύμα έρευνας για τα ψυχεδελικά, αλλά οι τρέχουσες έρευνες για είναι επιστημονικά διαφορετικές και ελπίζουμε ότι οι κανόνες θα τηρηθούν και τα δικαιώματα που εγγυώνται θα γίνουν σεβαστά. Τώρα, το πλαίσιο αυτών των μελετών και πρακτικών είναι η υγειονομική περίθαλψη και στόχος της τρέχουσας έρευνας είναι η απελευθέρωση του νου από τραύματα, καλύτερες θεραπείες για χρόνιο μετατραυματικό στρες, κατάθλιψη ανθεκτική στη θεραπεία ή σοβαρά προβλήματα χρήσης ουσιών, κλπ.
***************************************************************************
Ωστόσο, για να επιστρέψουμε στις περιπέτειες της Αλίκης, οι ακαδημαϊκοί και οι αναγνώστες, διαφέρουν στις απόψεις τους σε σχέση με το αν οι περιπέτειες της Αλίκης αντανακλούν εμπειρίες χρήσης παραισθησιογόνων. Οι ειδικοί είναι επιφυλακτικοί σχετικά με τους ισχυρισμούς που εικάζουν ότι ο Κάρολ έκανε ποτέ χρήση οπίου, παρόλο που, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η χρήση οπίου ήταν νόμιμη. Μερικοί μελετητές προτείνουν ότι, ενώ αυτές οι συσχετίσεις μπορεί να φαίνονται προφανείς σε ένα σύγχρονο κοινό, δεν υπάρχουν στοιχεία ότι ο Κάρολ πειραματίστηκε ποτέ με λάβδανο ή άλλα φάρμακα δημοφιλή στη βικτωριανή εποχή.
Νευρολογικές, ψυχιατρικές, ιατρικές παθήσεις ακόμα και δηλητηρίαση
Τα βιβλία, με τις περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων και μέσα στον Καθρέφτη περιέχουν πολλά φανταστικά στοιχεία και χαρακτήρες, που έχουν συνδεθεί μεταφορικά ή συμβολικά με ένα πλήθος νευρολογικών, ψυχιατρικών ή ιατρικών καταστάσεων, ακόμη και δηλητηρίαση. Για να αναφέρουμε μερικά παραδείγματα μόνο, έχει υποστηριχθεί ότι οι δραματικές αλλαγές στο μέγεθος της Αλίκης, όπως προαναφέρθηκε, αντικατοπτρίζουν τη μικροψία και τη μακροψία, καταστάσεις όπου τα αντικείμενα φαίνονται μικρότερα ή μεγαλύτερα από ό,τι είναι, κάτι που μπορεί να συμβεί λόγω επιληψίας, ημικρανίας και χρήση ουσιών. Η Αλίκη έχει επίσης συσχετιστεί με διάφορες ψυχικές διαταραχές και αποσυνδετικά συμπτώματα, ο τυφλοπόντικας με ναρκοληψία, που χαρακτηρίζεται από υπερβολική υπνηλία και κρίσεις ύπνου. Οι δίδυμοι επιδεικνύουν δυσανάλογη επιθετικότητα και η συνεχής ανησυχία του Λευκού Κουνελιού μπορεί να παρομοιαστεί με συμπτώματα γενικού άγχους ή υπαρξιακού τρόμου, και θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει την Βασίλισσα ως πάσχουσα από ναρκισσιστική διαταραχή.
Το κάπνισμα και η αλλοιωμένη κατάσταση συνείδησης της Κάμπιας θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν μεταφορικά τις επιπτώσεις της χρήσης ναρκωτικών. Έχει υποστηριχθεί ότι το γεγονός ότι το χαμόγελο του Γάτου του Cheshire παραμένει μετά την εξαφάνιση του ζώου, αντιπροσωπεύει οπτικές παραισθήσεις, οι οποίες σχετίζονται με χρήση ναρκωτικών ή καταστάσεις όπως ημικρανίες ή σοβαρές ψυχικές διαταραχές. Η ασταθής συμπεριφορά του Τρελού Καπελά και η φράση «τρελός σαν καπελάς» έχει συσχετιστεί με δηλητηρίαση από μόλυβδο και υδράργυρο. Ο Κάρολ πιθανότατα γνώριζε ότι τον 19ο αιώνα, ο υδράργυρος χρησιμοποιείτο στην κατασκευή καπέλων από τσόχα, που οδηγούσε σε νευρολογικές βλάβες με συμπτώματα όπως μπερδεμένη ομιλία, τρόμο και εναλλαγές διάθεσης.
Και μετά, υπάρχουν άλλοι, που πρότειναν ότι οι περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων μπορεί να αντικατοπτρίζουν χαρακτηριστικά αυτισμού του Λιούις Κάρολ. Κάποιοι άλλοι έχουν προτείνει ότι η μυθοπλασία και τα «αυτιστικά γνωρίσματα» είναι μια ευνοϊκή συνεργασία. Πολλοί λαμπροί άνθρωποι όπως επιστήμονες, καλλιτέχνες, συγγραφείς, εφευρέτες, σκηνοθέτες και άλλοι, των οποίων οι προσωπικότητες και τα χαρακτηριστικά έχουν εξεταστεί εξονυχιστικά, έχουν λάβει ταμπέλες. Αυτό μπορεί να αντανακλά πιο πρόσφατες τάσεις κατηγοριοποίησης των ανθρώπων και προβολής ψυχολογικών ερμηνειών στα πάντα. Πολλοί έχουν κατηγοριοποιηθεί μόνο στη σημερινή εποχή, καθώς πολλές από αυτές τις κατηγοριοποιήσεις και διαγνώσεις δεν υπήρχαν στην εποχή τους. Σε κάθε περίπτωση, ορισμένα χαρακτηριστικά όπως η πιο εμμονική φύση, η μεγαλύτερη ικανότητα για επιλεκτική εστίαση, η αυτοπειθαρχία και η τελειομανία μπορεί να συμβάλλουν στην επίτευξη πραγμάτων ή /και στην παραγωγή εξαιρετικών δημιουργικών έργων.
Φυσικά, κάποιες από αυτές τις υποθέσεις και ερμηνείες είναι εικασίες και δεν γνωρίζουμε αν η πρόθεση του Carroll ήταν η έκθεση ιατρικών συνδρόμων και συμπτωμάτων. Πρέπει να θυμόμαστε ότι το DSM με τις αμέτρητες κατηγοριοποιήσεις συστάδων χαρακτηριστικών δεν υπήρχε τότε, και ο Carroll μπορεί απλά να χρησιμοποιούσε τις παρατηρήσεις του σχετικά με τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά και χαρακτήρες, τις δικές του εμπειρίες και τη φαντασία του για να υφάνει τις ιστορίες του. Από την άλλη πλευρά, η ικανότητά μας να συνδέσουμε αυτό το βικτοριανό παραμύθι με τόσες πολλές σύγχρονες ιδέες ή πτυχές της σύγχρονης ζωής κάνει το παραμύθι διαχρονικό.
Πολιτική αλληγορία
Πολλοί βλέπουν τα βιβλία του Carroll ως μια πολιτική αλληγορία. Όσοι έχουν αναλύσει τις ιστορίες της Αλίκης μέσα από μια ιστορική προσέγγιση προτείνουν ότι είναι απαραίτητο να λάβουμε υπόψη το πλαίσιο, την κουλτούρα, τη φιλοσοφία, τις νόρμες και τις τάσεις της βικτωριανής εποχής όταν ερμηνεύουμε τις περιπέτειες της Αλίκης.
Η Χώρα των Θαυμάτων κυβερνάται από μια επιθετική, ευερέθιστη βασίλισσα κι ένα χαώδες νομικό σύστημα, που θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει τη βικτωριανή Βρετανία. Η Βασίλισσα θα αντιστοιχούσε στη Βασίλισσα Βικτώρια, και κάποια κομμάτια της ιστορίας μοιάζουν να είναι μια προφανής μεταφορά για τον αυταρχισμό. Φαίνεται επίσης ότι υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ο Κάρολ δεν ένιωθε ιδιαίτερο δέος για τη Βασίλισσα. Στην ιστορία, η Βασίλισσα είναι μια ισχυρή και εκφοβιστική φιγούρα, παράλογη και επιρρεπής σε ξεσπάσματα θυμού, που μαζί με τη δούκισσα αντιπροσωπεύουν την αριστοκρατία και την καταπιεστική φύση της εξουσίας και του ελέγχου. Αυτά τα μέρη της ιστορίας αποτελούν και μια συναρπαστική αναπαράσταση του πραγματικού κόσμου. Η Βασίλισσα εκδίδει συνεχώς εντολές και απαιτεί υπακοή από τους υπηκόους της και είναι πρόθυμη να χρησιμοποιήσει βία για να επιβάλει τη θέλησή της. Η Βασίλισσα είναι διάσημη για τη φράση της, “Off with their heads! / Πάρτε τα κεφάλια τους!”, την οποία χρησιμοποιεί για να τιμωρήσει οποιονδήποτε θεωρεί ότι της αντιτίθεται, συμπεριλαμβανομένης της Αλίκης:
«Κράτα τη γλώσσα σου!» είπε η Βασίλισσα κι έγινε μοβ.
«Δεν θα το κάνω!» είπε η Αλίκη.
«Πάρτε το κεφάλι της!» φώναξε η Βασίλισσα με όλη της τη δύναμη. (Κεφάλαιο 12)
Το γεγονός ότι δεν χρειάζεται λόγο ή κανόνες μπορεί να αντανακλά το γεγονός ότι η δικαιοσύνη είναι συχνά αυθαίρετη και άδικη, καθώς και το βρετανικό δικαστικό σύστημα εκείνη την εποχή. Πολλοί κριτικοί προτείνουν ότι η Αλίκη ανήκει περισσότερο στο είδος της πολιτικής σάτιρας από ότι μπορεί να γνώριζε και ο ίδιος ο Κάρολ.
Κάποιοι έχουν προτείνει ότι το βιβλίο είναι μια αλληγορία για την αποικιοκρατία. Οι ιστορίες γράφτηκαν την εποχή της ακμής του βρετανικού αποικισμού. Σε αυτήν την παράξενη χώρα, η Αλίκη παραξενεύεται με τους τρόπους των ντόπιων και προσπαθεί να επιβάλει τις αξίες της. Μερικοί έχουν προτείνει ότι ο Θαλάσσιος ίππος, ο Ξυλουργός και τα Στρείδια αντιπροσωπεύουν την Αγγλία και τις αποικίες της, άλλοι προτείνουν ότι αντιπροσωπεύουν τον Πέτρο, τον Ιησού και τους μαθητές του, αντίστοιχα. Άλλες ερμηνείες υποδηλώνουν ότι ο ο Θαλάσσιος ίππος και ο Ξυλουργός ήταν αρχέτυπα πολιτικών εκείνης της περιόδου. Μέσα από αυτούς τους φακούς, η Αλίκη θεωρείται από ορισμένους ως ιμπεριαλίστρια που προσπαθεί να επιβάλει τις ιδέες και τις αξίες της στους «απολίτιστους ιθαγενείς» της Χώρας των Θαυμάτων.
Ακόμη πιο σημαντικά, για πολλούς, οι Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων σηματοδοτούν τη μετατόπιση των βικτωριανών ιδεών για την παιδική ηλικία από την πειθαρχία και την αμαρτωλότητα στην εκπαίδευση, το παιχνίδι και την αθωότητα. Η Αλίκη μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως σχολιασμός των αυστηρών κοινωνικών κανόνων και συμβάσεων της βικτωριανής Αγγλίας. Ο χαρακτήρας της Αλίκης θα μπορούσε επίσης να αντιπροσωπεύει την παιδική αυτενέργεια, ιδιαίτερα ως απάντηση στον αυταρχισμό της Βασίλισσας και τα συμβάντα στο δικαστήριο.
Οι συναντήσεις της με την Βασίλισσα και τον Τρελό Καπελά αναδεικνύουν τον παραλογισμό των αυστηρών κοινωνικών ιεραρχιών και τη σημασία της ατομικότητας και της αυτοέκφρασης. Ο Morton Cohen υποστηρίζει ότι η Αλίκη κριτικάρει τα βικτωριανά ιδανικά της παιδικής ηλικίας και ότι είναι μια περιγραφή της δυστυχίας των παιδιών στη βικτωριανή κοινωνία, στην οποία η κακομεταχείριση της Αλίκης από τα πλάσματα της Χώρας των Θαυμάτων αντανακλά τους βικτωριανούς παιδαγωγικούς κανόνες και την κακομεταχείριση του ίδιου του Κάρολ ως παιδί από τους ενήλικες. Οι κριτικοί έχουν σημειώσει ότι υπάρχουν ίχνη πολλών κοινωνικών ζητημάτων και επίμαχων συζητήσεων της βικτωριανής εποχής στις ιστορίες της Αλίκης, οι οποίες έχουν διαβαστεί ως σατιρική επίθεση στη μεταχείριση και εκπαίδευση των παιδιών, προσθέτοντας ότι πολλοί από τους ενήλικες στη Χώρα των Θαυμάτων είναι σκληροί, αυθαίρετοι, παράλογοι ή τρελοί.
Από μια ιστορική προσέγγιση θα επικεντρωνόταν κανείς επίσης στις ανακαλύψεις στους τομείς της επιστήμης και των μαθηματικών κατά τη διάρκεια εκείνης της εποχής, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Carroll ήταν μαθηματικός και θα γνώριζε την ανάπτυξη της συμβολικής άλγεβρας. Μερικοί μελετητές έχουν βρει παραλληλισμούς μεταξύ της ανόητης γραφής του και της συμβολικής άλγεβρας και ισχυρίζονται ότι ως συντηρητικός μαθηματικός πιθανά να έβρισκε γελοίες κάποιες πτυχές της, και πολύ πιθανόν να τις σατίριζε στα βιβλία του. Επίσης, το βιβλίο Origin of Species / Η Προέλευση των Ειδών του Charles Darwin είχε εκδοθεί λίγα χρόνια πριν από τα βιβλία της Αλίκης και ορισμένοι κριτικοί υποστηρίζουν ότι αυτό ενέπνευσε τον Carroll να συμπεριλάβει αρκετές αναφορές στη θεωρία της εξέλιξης.
Στο «Alice in Wonderland: The Child as Swain» στη διεύθυνση: https://victorianweb.org/authors/carroll/white.html, ο William Empson υποστηρίζει ότι «η λίμνη των δακρύων αντιπροσωπεύει τόσο την αρχέγονη θάλασσα από την οποία προέκυψε η ζωή όσο και το αμνιακό υγρό. Ο αγώνας που ακολουθεί αναφέρεται στη θεωρία της φυσικής επιλογής. [και] ο πίθηκος που εμφανίζεται στις εικονογραφήσεις είναι ο πίθηκος πρόγονος του ανθρώπου». Αυτή η ανάγνωση υποστηρίζεται από την εικονογράφηση του Tenniel…..”
Κάποιοι βρήκαν ότι ένα άλλο κοινωνικό ζήτημα που φαίνεται να περιλαμβάνουν τα βιβλία της Αλίκης είναι ο ρόλος των γυναικών στην κοινωνία. Στη βικτωριανή εποχή οι γυναίκες αναμενόταν να είναι υπάκουες και οικιακές, αλλά η Αλίκη είναι το αντίθετο. Είναι δραστήρια, περίεργη, γενναία, επικριτική με το περιβάλλον. Από την άλλη, άλλοι προτείνουν ότι η Αλίκη αντιπροσωπεύει το βικτωριανό μοντέλο. (Ελπίζω να γράψω περισσότερα για τις φεμινιστικές ερμηνείες των βιβλίων σε επόμενες αναρτήσεις).
Θρησκεία
Εκτός του ότι ήταν εκπαιδευτικός, μαθηματικός και συγγραφέας, ο Lewis Carroll ήταν επίσης Διάκονος της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Η χριστιανική του πίστη και η σύνδεσή του με την εκκλησία, έχει οδηγήσει πολλούς να πιστεύουν ότι οι ιστορίες της Αλίκης περιέχουν θρησκευτικές εικόνες ή μεταφορές. Ωστόσο, άλλοι μελετητές ισχυρίζονται ότι ο Lewis Carroll υποστήριξε στα γραπτά του ότι κράτησε τη θρησκεία μακριά από την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων εξίσου σκόπιμα όπως την κράτησε απαλλαγμένη από διδακτισμό. Αυτό δεν εμπόδισε μελετητές και άλλους να δουν τις ιστορίες μέσα από ένα θρησκευτικό πρίσμα, και κάποιοι βρήκαν το θέμα της πνευματικότητας ή της θρησκείας να διαπνέει όλο το βιβλίο. Έχει υποστηριχθεί ότι η ιστορία μπορεί να διαβαστεί ως ένα μεταφορικό ταξίδι πνευματικής αφύπνισης, όπου ο μόνος τρόπος για την πρωταγωνίστρια να κερδίσει τη λύτρωση είναι να ξεφύγει από την ψεύτικη πραγματικότητα. Από την άλλη, αρχικά το βιβλίο ονομαζόταν Alice’s Adventures Under Ground / Οι Υπόγειες Πέριπέτειες της Αλίκης , που παραπέμπει σε έναν πολύ παλαιότερο μύθο, αυτόν της καθόδου της Μεσοποταμίας θεάς Inanna στον κάτω κόσμο, που επαναλαμβάνεται από τους Έλληνες ως η κάθοδος της Περσεφόνης στον κάτω κόσμο και η επιστροφή της την Άνοιξη.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Χώρα των Θαυμάτων είναι ένας φανταστικός κόσμος που αντιπροσωπεύει τον παράδεισο και διερευνά ιδέες και θέματα σχετικά με την ψευδαίσθηση και τη διορατικότητα παρόμοια με αυτά που μας λένε πολλές θρησκείες. Υποστηρίζουν ότι ο Κάρολ αναφέρεται σε βιβλικά θέματα, χαρακτήρες και γεγονότα για να δημιουργήσει μια θρησκευτική αλληγορία. Ο γάτος του Cheshire θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει τον Θεό. Φαίνεται να έχει γνώση για όλα όσα συμβαίνουν στη Χώρα των Θαυμάτων και μπορεί να είναι οπουδήποτε θέλει εξαφανιζόμενος και επανεμφανιζόμενος. Όταν η Αλίκη έψαχνε να ξεφύγει από τη Βασίλισσα, κοίταξε προς τον ουρανό για απαντήσεις, και η απάντηση ήρθε από τον Γάτο του Cheshire.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν κριτικοί και μελετητές που υποστηρίζουν ότι οι ιστορίες της Αλίκης μπορούν να διαβαστούν ως κριτική της Εκκλησίας και ότι ορισμένες από τις παρωδίες τραγουδιών στα βιβλία είναι παρωδίες θρησκευτικών τραγουδιών:
«Πώς η μικρή πολυάσχολη μέλισσα // Βελτιώνει κάθε φωτεινή ώρα,
Και μαζεύει μέλι όλη μέρα // Από κάθε ανθισμένο λουλούδι!……. “
«Πώς ο μικρός κροκόδειλος // Βελτιώνει τη λαμπερή ουρά του,
Και χύνει τα νερά του Νείλου // Πάνω σε κάθε χρυσό λέπι!». (Λούις Κάρολ)
Από το Divine Songs for Children / Θεία Τραγούδια για Παιδιά του Watts (1715)
Μεταφορά για το διαδίκτυο
Τέλος, η ιστορία έχει θεωρηθεί ως μια καλή μεταφορά για τον κόσμο του Διαδικτύου και για το πόσο εύκολο είναι να χαθείς σε αυτόν. Προτείνεται ότι πολλοί από τους ανθρώπους που συναντά κανείς είναι σαν τους χαρακτήρες της ιστορίας και μερικά από αυτά που κυκλοφορούν είναι ανοησίες.
Σύνοψη:
Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων έχει θεωρηθεί το πρώτο παιδικό αριστούργημα της σύγχρονης φαντασίας. Κάθε χαρακτήρας και γεγονός στην ιστορία αντικατοπτρίζει κάποια πτυχή του κόσμου ειδωμένο μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, που μεγαλώνει και αλλάζει. Από τότε που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1865, το έργο έχει γοητεύσει πολλές γενιές και έχει γεννήσει πολλές διαφορετικές και μερικές φορές αλληλοσυγκρουόμενες ερμηνείες και επίπεδα κατανόησης. Έχει προσελκύσει σημαντική κριτική προσοχή, κι ενώ είναι ένα διασκεδαστικό ανάγνωσμα, φέρει επίσης πολλούς συμβολισμούς και μεγάλη προσοχή έχει επικεντρωθεί στα κρυμμένα νοήματα που μπορεί να περιέχει.
Στο πέρασμα του χρόνου έχει επηρεάσει πολλούς καλλιτέχνες και συγγραφείς, οι οποίοι έχουν δημιουργήσει ιστορίες και εικόνες εμπνευσμένες από τα πρωτότυπα βιβλία. Κάποιος θα μπορούσε να το θεωρήσει αυτό φυσικό καθώς κάθε στοιχείο της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων , όπως τα φυτά και τα ζώα που μιλάνε, οι παράξενοι χαρακτήρες, οι ανοησίες και οι γρίφοι, τα μαγικά φαγητά και ποτά, είναι γεμάτο με συμβολισμούς που μπορούν να ερμηνευτούν με διάφορους τρόπους. Επίσης, η κατανόηση και η ερμηνεία των ιστοριών και των βιβλίων αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου καθώς αλλάζουν η κοινωνία, τα κοινωνικά ήθη και οι ιδέες. Επιπλέον, όλοι προσθέτουμε ένα στοιχείο της κατανόησης και της υποκειμενικότητάς μας καθώς αλληλεπιδρούμε με προϊόντα τέχνης, είτε είναι βιβλία, εικόνες, μουσική ή ταινίες. Κάθε άτομο που έρχεται σε επαφή με ένα έργο τέχνης ή κείμενο, είτε είναι ειδικός είτε όχι, το κάνει δικό του.
