Posted on by

Πατριαρχία, φεμινισμός και ανυποταξία βασισμένη σε αξίες (principled insubordination)

«Μερικές φορές η πρόοδος συμβαίνει κατά τύχη, αλλά πιο συχνά ένας θαρραλέος άνθρωπος αψηφά τους κοινωνικούς κανόνες…. Τις περισσότερες φορές, η διαφωνία οδηγεί σε πρόοδο. Θέστε τη διαφωνία εκτός νόμου και επιβραδύνετε την ταχύτητα της πολιτισμικής εξέλιξης…» Todd B. Kashdan

«Τα δικαιώματα των γυναικών είναι μέρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» Pauli Murray

«… τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι δικαιώματα των γυναικών και τα δικαιώματα των γυναικών είναι ανθρώπινα δικαιώματα….»  Χίλαρι Κλίντον

«Κρύφτηκα αποκαλύπτοντας, αφού αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να διασωθεί κανείς μέσα από την τέχνη» (Ελένη, ή ο Κανένας / Ρέα Γαλανάκη)

«…Κι εγώ, αποφασίζοντας εκείνο το πρωί σε μιαν ξένη πολιτεία να δώσω ως άντρας εξετάσεις, ενδεχομένως να ζήσω έτσι λίγα χρόνια, γέννησα τον εαυτό μου ως Κανένα… » (Ελένη, ή ο Κανένας / Ρέα Γαλανάκη)

Μέρος πρώτο

Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί

Πρόσφατα ασχολήθηκα εκ νέου με ποικίλο υλικό για το πώς η πατριαρχία από την αρχαιότητα ως σήμερα συνεχίζει να τραυματίζει και να διαμορφώνει την πραγματικότητα των γυναικών, των παιδιών και τελικά όλων, για να μην αναφέρουμε και το φυσικό περιβάλλον. Κυρίως διάβασα υλικό, αλλά τυχαία ανακάλυψα μια πρόσφατη σειρά στην εθνική τηλεόραση, με τίτλο Επικίνδυνες/ – ΕΡΤ2 (https://www.ertflix.gr/vod/vod.180531-epikindunes) . Στο Αγγλικό κείμενο έχω βάλει τη λέξη γυναίκες σε αγκύλες γιατί στα ελληνικά έχουμε αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα άρθρα και καταλήξεις για τα ουσιαστικά και τα επίθετα. οπότε δεν χρειάζεται απαραίτητα να προσθέσουμε το ουσιαστικό μετά από ένα επίθετο για να ξέρουμε αν αναφέρεται σε γυναίκες ή άνδρες, για παράδειγμα. Αυτό είναι στην πραγματικότητα, όπως ανέφερε μια από τις συνεντευξιαζόμενες, κάτι που θα μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε όταν μιλάμε και γράφουμε για να αντιμετωπίσουμε την πατριαρχία και τον σεξισμό στον λόγο μας. Η εκπομπή μιλά για τις έμφυλες ανισότητες και τη θέση της γυναίκας στην Ελλάδα σήμερα. Δίνει το λόγο σε διαφορετικές γυναίκες διαφορετικών ηλικιών και με διαφορετικές εμπειρίες από πολλαπλούς χώρους,  ορατότητα σε γυναίκες «αόρατες», κι επίσης, δίνει χώρο για να αρθρωθούν δύσκολα και ανείπωτα ζητήματα. Τα δεκατρία επεισόδια είναι μια εξερεύνηση φεμινιστικών θεμάτων σε ένα ευρύ φάσμα ανθρώπινης εμπειρίας.

Η σειρά  αγγίζει πολλαπλές πτυχές, εγείρει πολλά σημαντικά ερωτήματα και τονίζει την σημαντικότητα της διαθεματικότητας, τα οποία είναι απαραίτητα για την ευαισθητοποίηση κι αφύπνιση όλων σχετικά τις υποκείμενες εσωτερικές και συστημικές πραγματικότητες και δυναμικές, και κυρίως, για να επιτρέψει στις γυναίκες και στα άτομα ΛΟΑΤΚΙ να προστατεύσουν τον εαυτό τους και να επιφέρουν αλλαγές στη ζωή τους, στις οικογένειές τους και στον κόσμο γενικότερα. Παρέχει μια καλή επισκόπηση των θεμάτων που σχετίζονται με τις έμφυλες ανισότητες και την καταπίεση σε όλους τους βασικούς τομείς της ζωής. Ξεκίνησα με το τελευταίο επεισόδιο για τις γυναίκες και την τέχνη, το οποίο εξετάζει ερωτήματα όπως: Γιατί δεν έρχονται στο μυαλό τόσες πολλές γυναίκες καλλιτέχνες; Η ηχηρή απουσία οφείλεται στις πολλαπλές καταπιέσεις που έχουν υποστεί οι γυναίκες στην ιστορία ή υπήρξαν σημαντικοί καλλιτέχνες, αλλά δεν έτυχαν μεγάλης δημοσιότητας; Σε αυτό το τελευταίο επεισόδιο μιλούν για τους αιώνες αφάνειας των γυναικών καλλιτεχνών, αλλά και για το πώς μπορούμε να αυξήσουμε την προβολή σήμερα, όχι μόνο των σύγχρονων καλλιτεχνών, αλλά κι εκείνων που πέρασαν και αξίζουν να τις θυμόμαστε.

Σε αυτό το επεισόδιο γίνεται αναφορά στην Ελληνίδα καλλιτέχνιδα Ελένη Μπούκουρα Αλταμούρa (1821-1900), η οποία με την υποστήριξη του πατέρα της μεταμφιέστηκε με ανδρικά ρούχα για να μπορέσει να δώσει εξετάσεις και να σπουδάσει ζωγραφική στην Ιταλία. Η Ρέα Γαλανάκη, μια Ελληνίδα συγγραφέας, έχει γράψει ένα μυθιστόρημα βασισμένο στη ζωή της ζωγράφου με τον τίτλο Ελένη ή ο Κανένας.

Απόσπασμα από το εξώφυλλο του βιβλίου:

“Στα νιάτα της η Σπετσιώτισσα Ελένη Μπούκουρα ντύθηκε άντρας για να μπορέσει να σπουδάσει ζωγραφική στην Ιταλία, παντρεύτηκε τον ζωγράφο Σαβέριο Αλταμούρα, γέννησε τα παιδιά της (ανάμεσά τους και τον θαλασσογράφο Ιωάννη Αλταμούρα), επέστρεψε εγκαταλειμμένη από τον άντρα της στην Αθήνα και εργάστηκε ως ζωγράφος. Στα γεράματά της έζησε δυο δεκαετίες μόνη κι έγκλειστη στο παραθαλάσσιο σπίτι των Σπετσών, παροπλισμένη πια ζωγράφος και χαροκαμένη μάνα, τριγυρισμένη από ψιθύρους για άσκηση μαγείας και για τρέλα. Δραματική, προκλητική, με πολλές ανατροπές και αντιφάσεις κύλησε η ζωή της πρώτης Ελληνίδας ζωγράφου, για την οποία δεν διαθέτουμε ακόμη όλα τα κλειδιά. Το μυθιστόρημα “Ελένη ή ο Κανένας” προσπάθησε να προσεγγίσει τον βίο και τον μύθο αυτής της υπαρκτής, της πάντα επίκαιρης Ελένης, με τα δικά του αντικλείδια. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Απόσπασμα από το βιβλίο της Ρέας Γαλανάκη: Η Μεταμφίεση

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2218/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_G-Gymnasiou_html-empl/index09_08.html

Κι ενόσω ασχολήθηκα με αυτήν την ανάρτηση, παρακολούθησα τα υπόλοιπα επεισόδια που αφορούν τον ορισμό της πατριαρχίας και τους τρόπους με τους οποίους τέμνει οριζόντια κάθε οικονομικό σύστημα από τη φεουδαρχία μέχρι τον καπιταλισμό, ζητήματα για το πώς η εκπαίδευση θα πρέπει να είναι πιο συμπεριληπτική,· την ανισότητα, τον σεξισμό, τη γλώσσα και τον λόγο, το mansplaining (το να εξηγείς χωρίς επίγνωση του ότι ο δέκτης της εξήγησης γνωρίζει περισσότερα από τον εξηγητή, ο οποίος συχνά συμβαίνει να είναι άνδρας, απευθυνόμενος σε γυναίκα, αποτέλεσμα υπέρμετρης αυτοπεποίθησης και αισθήματος υπεροχής), τους μύθους και τις πραγματικότητες των γυναικείας φιλίας και την ανάγκη για μια κουλτούρα αλληλεγγύης, τη θέση των γυναικών στο σημερινό  πολιτικό χώρο και το φεμινιστικό κίνημα., τον ορισμό του φύλου και την ανάγκη ορατότητας για όλα τα φύλα και όλες τις ταυτότητες, τα ταμπού και την παραπληροφόρηση σχετικά με τη σεξουαλικότητα των γυναικών,  το πώς τα ΜΜΕ μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η βία κατά των γυναικών και την πρακτική της ενοχοποίησης των θυμάτων, τις κοινωνικές πιέσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες γενικά, και πιο συγκεκριμένα, στο εργασιακό τους περιβάλλον σε σχέση με τη μητρότητα, τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας για τις γυναίκες, γυναίκες και φτώχεια. τον σεξισμό στο χώρο εργασίας και την ανισότητα στις αμοιβές και τις ευκαιρίες εργασίας, την γυάλινη οροφή, την καθημερινή παρενόχληση και τον σεξισμό, πώς αυτό διαμορφώνει τα στερεότυπα των φύλων και πώς να το εξουδετερώσει κανείς αυτό, την σεξουαλική παρενόχληση, τον έλεγχο, την κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία,  την ανάγκη υιοθέτησης μιας προσέγγισης διαθεματικότητας, την ανάγκη αφύπνισης των γυναικών σχετικά με τις δομές και τις θεωρίες που τις κρατούν απαξιωμένες  και περιθωριοποιημένες, και πολλά άλλα.

Παράλληλα διάβασα και το βιβλίο του Todd B. Kashdan: The Art of Insubordination / H Τέχνη της Ανυπακοής, που ανέφερα στην προηγούμενη ανάρτηση, και ο οποίο από πολλές απόψεις συνδέεται με το παραπάνω υλικό σε σχέση με την τρέχουσα επείγουσα ανάγκη δημιουργίας ρωγμών στο κατεστημένο για να επιφέρουμε κοινωνικές αλλαγές.  Όπως το θέτει ο Kashdan, το βιβλίο ενδιαφέρει ανθρώπους που κατανοούν την αξία του μη κομφορμισμού και αναγνωρίζουν ότι χρειαζόμαστε απελπισμένα ελεύθερους στοχαστές και στοχάστριες που είναι πρόθυμοι /ες να διαταράξουν μη χρήσιμες πρακτικές για χάρη της προόδου, οι οποίοι πιστεύουν ότι τουλάχιστον ορισμένα στοιχεία συμβατικής σοφίας και πρακτικής απαιτούν βελτίωση και που λαχταρούν να δουν περισσότερη δικαιοσύνη, ελευθερία, ανθρωπιά, κοινότητα και οικονομική σταθερότητα στον κόσμο.

Παροτρύνει τους ανθρώπους που μπορεί να έχουν μια εξαιρετική ιδέα ή που κατέχουν μια θέση αουτσάιντερ οποιουδήποτε είδους, να μιλήσουν χωρίς να ζητήσουν άδεια από τις κυρίαρχες δυνάμεις. Ενθαρρύνει τους ανθρώπους να βοηθήσουν ν’ αλλάξει ο κόσμος, αλλά να το κάνουν με έξυπνο τρόπο και να κάνουν ότι έκανε ο Δαρβίνος, για παράδειγμα, ο οποίος κατάφερε να παραμείνει ασφαλής ενώ προώθησε και δημοσίευσε το έργο και τις ιδέες του εφαρμόζοντας συγκεκριμένες στρατηγικές για την προώθηση των θεωριών του στο mainstream κοινό. Ολοκληρώνει το πρώτο του κεφάλαιο με τρία βασικά βήματα για να το πετύχει κανείς αυτό. Προτείνει α) να είμαστε συνειδητοποιημένοι και πειθαρχημένοι και να αναζητούμε υποστήριξη και στρατηγικές που μπορούν να μας φτάσουν εκεί που χρειαζόμαστε, β) να συνειδητοποιήσουμε τη διαφορά μεταξύ απερίσκεπτης ανυπακοής και ανυπακοής βασισμένη σε αξίες, η οποία περιλαμβάνει δράση από μια θέση αυθεντικότητας με στόχο να συνεισφέρουμε στην κοινωνία και γ) να μην θεωρούμε τους επαναστάτες δεδομένους, επειδή η ανυπακοή σύμφωνα με αρχές ήταν πάντα ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της κοινωνίας και είναι μέρος αυτού που κάνει τη ζωή μας και τις ζωές των γύρω μας πλουσιότερες και πιο ικανοποιητικές.

Καθ’ όλη την διάρκεια της ιστορίας, η αμφισβήτηση των ορθόδοξων πεποιθήσεων μπορεί να μας καταστήσει ξένο, απειλή ή αιρετικό που αξίζει επίθεση, βασανιστήρια, ακόμη και θάνατο. Οι γυναίκες, για παράδειγμα, σήμερα έχουν δικαίωμα ψήφου, οπότε μπορεί να ξεχνάμε ότι κάτι που θεωρούμε δεδομένο και απόλυτα φυσικό σήμερα είχε σοβαρές συνέπειες για τις σουφραζέτες, οι οποίες συχνά οδηγούνταν στη φυλακή όπου συνέχιζαν τις διαμαρτυρίες τους κάνοντας απεργίες πείνας. Φανταστείτε πώς θα ήταν η ζωή μας εάν παλαιότεροι επιστήμονες, αστρονόμοι, πολιτικοί, γυναίκες ακτιβίστριες, επαναστάτες, καλλιτέχνες, μεταρρυθμιστές της εκπαίδευσης και άλλοι δεν είχαν πάρει ποτέ το ρίσκο να φέρουν στο φως τη δουλειά και τις ιδέες τους. Ο Kashdan χρησιμοποιεί μεταξύ πολλών άλλων παραδειγμάτων τον Charles Darwin / Δαρβίνο για να δείξει πώς άλλοι πριν από αυτόν με παρόμοια ευρήματα πλήρωσαν ένα μεγάλο τίμημα για τις ιδέες και την τόλμη τους και πώς αυτός μπόρεσε να είναι πιο επιτυχημένος λόγω διαφόρων παραγόντων.  Οι προκάτοχοι του Δαρβίνου πλήρωσαν το τίμημα που πληρώνουν πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, διαφωνούντες, αποκλίνοντες, επαναστάτες για χάρη της προόδου. Για παράδειγμα, χίλια χρόνια πριν από τον Δαρβίνο, το έτος 860 ο Al-Jahiz συνελήφθη και εξορίστηκε από την πατρίδα του, ενώ ο προστάτης του εκτελέστηκε με φρικτά βασανιστήρια. Γενικά, είναι δύσκολο να είσαι διαφορετικός, να διαφωνείς, να παρεκκλίνεις από την παραδοσιακή σκέψη. Από την άλλη πλευρά, η προσαρμογή προσφέρει μια βραχυπρόθεσμη ανάπαυλα από την ταραχή του να είσαι στόχος εχθρότητας κι απόρριψης. Ο Kashdan λέει ότι αν υποφέρουμε σε ένα άδικο σύστημα, μερικές φορές το μόνο που θέλουμε είναι ένα διάλειμμα από το να το σκεφτόμαστε, αλλά τελικά η παραμονή στο προβληματικό σύστημα μακροπρόθεσμα θέτει σε κίνδυνο και τη δική μας και την ευημερία των άλλων.

Το βιβλίο περιλαμβάνει ευρήματα ερευνών και πιο πρόσφατες εργασίες από κοινωνικούς ψυχολόγους και άλλους που έχουν καταγράψει πόσο ισχυρή είναι η τάση μας να συμμορφωνόμαστε και γιατί πρέπει να αγωνιστούμε για να συγκεντρώσουμε το θάρρος να αντιπαλέψουμε τις συμβάσεις. Ο Kashdan γράφει: ο στόχος είναι η ανυπακοή μας να είναι αποτελεσματική, κάτι που απαιτεί να γνωρίζουμε έναν από τους εχθρούς μας, που είναι το ανθρώπινο, κίνητρο και την τάση να ενσωματωνόμαστε  / fit in, να είμαστε προσκολλημένοι στο κοπάδι, να αποδεχόμαστε συμβατικές ιδέες και πεποιθήσεις. Διάφορες μελέτες έχουν βρει αρκετούς λόγους για τους οποίους το κάνουμε αυτό. Ένας λόγος είναι ότι οι άνθρωποι τυφλά υποθέτουν ότι το ισχύον σύστημα ή η πρακτική που επικρατεί είναι καλύτερα. ειδικά, αν υφίστανται εδώ και πολύ καιρό. Επίσης, τείνουμε να υποστηρίζουμε τα συστήματα στα οποία βρισκόμαστε, ακόμα κι αν αυτά τα συστήματα μας βλάπτουν. Αναφέρεται στη θεωρία της δικαιολόγησης του συστήματος /  theory of system justification,  η οποία υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι αισθάνονται εσωτερικές συγκρούσεις όταν τα συστήματα των οποίων αποτελούν μέρος τους αντιμετωπίζουν αδιάφορα ή καταπιεστικά, και καταφεύγουν στον εξορθολογισμό και την προστασία ενός κοινωνικού συστήματος που τους βλάπτει. Τα άτομα που βρίσκονται σε λιγότερο προνομιακές θέσεις συχνά τείνουν να κάνουν το ίδιο (ή και περισσότερα) για να επιβεβαιώσουν την εγκυρότητα ενός συστήματος που μπορεί να τους αδικεί, από εκείνους που κατέχουν προνομιακές θέσεις στο ίδιο σύστημα. Ο Kashdan γράφει: «Ο Δρ. Chuma Owuamalam στο Πανεπιστήμιο του Nottingham εξήγησε ότι η απόρριψη ενός ολόκληρου συστήματος είναι μεγάλη υπόθεση, ένα βήμα που συχνά πηγαίνει πολύ μακριά ακόμα και για τα άτομα που βρίσκονται στην πιο μειονεκτική θέση μέσα σε αυτό». Αυτή η στάση μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη αβεβαιότητα κι απειλή, κι έτσι, τα άτομα που επενδύουν στις ομαδικές τους ταυτότητες και ενδιαφέροντα συχνά επιλέγουν να εξερευνήσουν όλες τις επιλογές πριν σκεφτούν τον επαναστατικό ρόλο της απόρριψης του συστήματος. Φαίνεται ότι υπάρχει ένας μεγάλος όγκος έρευνας που υποστηρίζει τη θεωρία αιτιολόγησης / δικαιολόγησης του συστήματος, η οποία ρίχνει φως στην τάση μας να συμμορφωνόμαστε και να υποστηρίζουμε συστήματα που μας καταπιέζουν επειδή νιώθουμε καθησυχασμένοι από το ότι αυτό το κατεστημένο / status quo μας είναι οικείο. Ο Kashdan γράφει: «Η υπεράσπιση των καταπιεστικών κοινωνικών διευθετήσεων έχει νόημα εάν, ως μέλος μιας μειονεκτικής ομάδας, αισθανόμαστε ψυχολογικά ευάλωτοι. Είναι δύσκολο να αγκαλιάσεις ένα φιλόδοξο όραμα για το μέλλον όταν αντιμετωπίζεις επικείμενους κινδύνους, όταν θεωρείς ότι δεν είναι πρακτικό να ξεφύγεις από μιαν ομάδα…».

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι ο κομφορμισμός μας δεν εντείνεται μόνο καθώς εξαρτόμαστε περισσότερο από ένα σύστημα, αλλά επίσης, όταν αισθανόμαστε ελπιδοφόροι, τότε όχι μόνο ανεχόμαστε το υπάρχον σύστημα, αλλά το αποδεχόμαστε, το υπερασπιζόμαστε, το δικαιολογούμε και το προστατεύουμε. Ωστόσο, ο Kashdan ισχυρίζεται ότι το να ελπίζουμε σε καλύτερες μέρες και να υπομένουμε τις κακουχίες, να λυγίζουμε, να δουλεύουμε σκληρότερα και να ελπίζουμε ότι το μέλλον θα μας ανταμείψει, κάτι που είναι ιδιαίτερα έντονο σε άτομα με μειονεκτικό υπόβαθρο, έχει φυσιολογικό και ψυχολογικό αντίκτυπο στους ανθρώπους. Επιπλέον, όταν η ομάδα  στην οποία βασιζόμαστε αντιμετωπίζει απειλή, υπάρχει η τάση να κινητοποιούμε την αμυντική μας αντίδραση. Ο Kashdan γράφει: «Η αρχική μας παρόρμηση είναι να προστατεύσουμε αυτό που μας ενδιαφέρει, ειδικά αν ο δράστης της επίθεσης είναι ξένος. Λίγοι παράγοντες είναι πιο αποτελεσματικοί στο να φέρνουν τους ανθρώπους κοντά από μια κοινή νέμεσις. Είμαστε αναστατωμένοι με τον ξένο». Οι ηγέτες, για παράδειγμα, γνωρίζουν ότι οι άνθρωποι που παρασύρονται από πατριωτική ζέση θα ξεχάσουν εύκολα ότι μερικές φορές το σύστημα που υποστηρίζουν μπορεί να είναι το ίδιο με αυτό που τους βλάπτει / έχει επιτεθεί. Επίσης, η προσαρμογή μας δίνει την αίσθηση του ανήκειν και της ασφάλειας, αλλά αργά ή γρήγορα συνειδητοποιούμε ότι δεν είναι ούτε αληθινό ούτε ασφαλές ανήκειν. Η Brene Brown ισχυρίζεται ότι «Το να ταιριάζεις είναι να αξιολογείς μια κατάσταση και να γίνεσαι αυτός / ή που πρέπει να είσαι για να γίνεις αποδεκτός / ή. Το να ανήκεις, από την άλλη πλευρά, δεν απαιτεί να αλλάξουμε αυτό που είμαστε. απαιτεί να είμαστε αυτό που πραγματικά είμαστε».

Ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου εστιάζει στο πώς να διαφωνούμε και να παλεύουμε για την αλλαγή με πιο αποτελεσματικούς τρόπους, ενώ συνειδητοποιούμε τις συναισθηματικές δυναμικές που μας κάνουν να συμμορφωνόμαστε, ακόμα κι όταν είμαστε καταπιεσμένοι / ες και δεχόμαστε αδικίες. Aκόμη διερευνάται γιατί η προσπάθεια να πειστούν οι άλλοι να αμφισβητήσουν παρωχημένες κι ανεπιθύμητες νόρμες  και πρακτικές είναι μια δύσκολη μάχη. Ίσως επιστρέψω στο πώς μπορεί κανείς να διαφωνήσει  πιο αποτελεσματικά στην επόμενη ανάρτηση, αλλά προς το παρόν θα ήθελα να τελειώσω αυτό το κομμάτι κάνοντας αναφορά στο κεφάλαιο σχετικά με το πώς να μεγαλώνουμε παιδιά που έχουν την δύναμη να διαφωνούν και να παίρνουν θέση υπέρ της προόδου. Ο Kashdan γράφει ότι η επιστήμη έχει αποκαλύψει αρχές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γονείς και οι δάσκαλοι για να εκπαιδεύσουν τους νέους /ες να διαφωνούν, να αψηφούν και να αποκλίνουν από προβληματικούς κανόνες και πρότυπα. Εν συντομία, θα πρέπει να οδηγήσουμε ή να διδάξουμε με το παράδειγμα μας, να καλλιεργήσουμε στα παιδιά μας μιαν αίσθηση ενδυνάμωσης και βούλησης και να τα βοηθήσουμε να πιστέψουν ότι μπορούν να κάνουν τη διαφορά και στη δική τους ζωή και στις ζωές των άλλων. Ως γονείς και δάσκαλοι πρέπει να ανταποκρινόμαστε όταν τα παιδιά μοιράζονται τις εξερευνήσεις ή τα μελλοντικά σχέδια τους, να τα βοηθάμε να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους και να γνωρίζουν ότι οι ανήσυχες σκέψεις και συναισθήματα είναι φυσικά όταν δοκιμάζουν νέα πράγματα και αναλαμβάνουν προκλήσεις.

Είναι επίσης σημαντικό να βοηθήσουμε στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων κριτικής σκέψης. Αυτό μάλλον δεν ενθαρρύνεται στα περισσότερα εκπαιδευτικά συστήματα, αλλά νομίζω ότι είναι τώρα πιο σημαντικό από ποτέ αν σκεφτεί κανείς ότι βομβαρδιζόμαστε από πληροφορίες και παραπληροφόρηση. Ο Kashdan γράφει: «Η αρχή της ανυπακοής εξαρτάται από την ικανότητα ενός ατόμου να κοσκινίζει τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή του, να φιλτράρει χρήσιμα πράγματα από τις βλακείες και να μπορεί να πείσει τους άλλους να αποδεχθούν επίσης τα χρήσιμα πράγματα. Οι νέοι πρέπει να αισθάνονται άνετα να κάνουν ερωτήσεις και να μπορούν να διακρίνουν μεταξύ υψηλής και χαμηλής ποιότητας δεδομένων. Πρέπει να συνηθίσουν να αναστέλλουν προσωρινά την κρίση, να επιβραδύνουν την αναλυτική τους διαδικασία και να αφήνουν την κριτική ανάλυση να διασχίσει την πορεία της». Τέλος, πρέπει να εκθέσουμε τα παιδιά μας σε διάφορες μορφές θάρρους και να τους δώσουμε τη γλώσσα να περιγράψουν τη δική τους γενναιότητα.

Posted on by

Μέρος  δεύτερο                                                                                              Edited and updated

Εμμηνόπαυση: επιστήμη και φεμινισμός κι ένα ποίημα

Α. Είναι Πάσχα εδώ στην Ελλάδα, οπότε στη σημερινή ανάρτηση θα δημοσιεύσω ένα ποιήμα ενός σημαντικού Έλληνα ποιητή. Ο μονόλογος της Παναγίας εκφράζει την αγάπη και τον πόνο που βιώνουν οι μητέρες όταν τα παιδιά τους υποφέρουν λόγω της “ανυποταξίας που βασίζεται σε αρχές” / “principled insubordination”, για να χρησιμοποιήσω έναν όρο από το βιβλίο του Todd Kashdan (για το οποίο μπορεί να γράψω στην επόμενη ανάρτηση) κι επειδή τολμούν να πουν την αλήθεια.

Οι πόνοι της Παναγιάς του Κώστα Βάρναλη (1884-1974)

Το ποίημα ανήκει στο πρώτο μέρος της ποιητικής σύνθεσης του Κώστα Βάρναλη,  Σκλάβοι Πολιορκημένοι, η οποία εκδόθηκε το 1927. O ποιητής, χρησιμοποιεί τη μορφή της Παναγιάς, για να εκφράσει τον ανθρώπινο πόνο της μάνας και την αδικία αυτού του κόσμου. Στο μονόλογο της Παναγιάς υπάρχουν ταυτόχρονα στίχοι που εκφράζουν τα τρυφερά συναισθήματα της μάνας και άλλοι που εκφράζουν πικρές διαπιστώσεις για τον άδικο κόσμο μας. Ο ριζοσπαστικός ποιητής Κώστας Βάρναλης επιλέγει την Παναγία ως διαχρονικό σύμβολο της μητρικής αγάπης, αλλά και του πόνου που βιώνει μια μητέρα όταν βλέπει το παιδί της να θυσιάζει την ασφάλεια του, ακόμη και τη ζωή για το καλό των άλλων. Η Παναγία εκφράζει όλη της την τρυφερότητα απέναντι στο αγέννητο ακόμη παιδί της και τις προθέσεις της να κάνει ότι μπορεί για να το προστατεύσει από το δεινά του κόσμου. Τα μηνύματα ανθρωπισμού που θα φέρει το παιδί της στον κόσμο, θα σταθούν ο λόγος για τον οποίο οι ισχυροί θα θελήσουν να τον σκοτώσουν, προκειμένου να θέσουν τέρμα στην προσπάθεια αφύπνισης των φτωχών και ανίσχυρων.

Το ποίημα έγινε τραγούδι το 1980. Μια πιο σύγχρονη απόδοση από την Μαρία Παπαγεωργίου στο: https://www.youtube.com/watch?v=ZzMqGzUhqaQ

Απόσπασμα…..

Που να σε κρύψω, γιόκα μου, να μη σε φτάνουν οι κακοί;

Σε ποιο νησί του Ωκεανού, σε ποιαν κορφή ερημική;

Δε θα σε μάθω να μιλάς και τ’ άδικο φωνάξεις.

Ξέρω, πως θα ‘χεις την καρδιά τόσο καλή, τόσο γλυκιά;,

που μες στα βρόχια της οργής ταχιά θενά σπαράξεις.

Συ θα ‘χεις μάτια γαλανά, θα ‘χεις κορμάκι τρυφερό,

θα σε φυλάω από ματιά κακή κι από κακόν καιρό,

από το πρώτο ξάφνιασμα της ξυπνημένης νιότης.

Δεν είσαι συ για μαχητές, δεν είσαι συ για το σταυρό.

Εσύ νοικοκερόπουλο, όχι σκλάβος ή προδότης.

Τη νύχτα θα σηκώνομαι κι αγάλια θα νυχοπατώ,

να σκύβω την ανάσα σου ν’ ακώ, πουλάκι μου ζεστό,

να σου τοιμάζω στη φωτιά γάλα και χαμομήλι

κι ύστερ’ απ’ το παράθυρο με καρδιοχτύπι θα κοιτώ

που θα πηγαίνεις στο σκολειό με πλάκα και κοντύλι…

Κι αν κάποτε τα φρένα σου το Δίκιο, φως της αστραπής,

κι η Αλήθεια σού χτυπήσουνε, παιδάκι μου, να μην τα πεις.

Θεριά οι άνθρωποι, δεν μπορούν το φως να το σηκώσουν.

Δεν είναι αλήθεια πιο χρυσή σαν την αλήθεια της σιωπής.

Χίλιες φορές να γεννηθείς, τόσες θα σε σταυρώσουν…………

B. Επίσης, στη σημερινή ανάρτηση θα αναφερθώ ξανά στο βιβλίο της Dr Jen Gunter: The Menopause Manifesto / Το Μανιφέστο της Εμμηνόπαυσης. Ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου φυσικά περιέχει πληροφορίες σχετικά με την υγεία και πώς να αποκτήσουμε μεγαλύτερη επίγνωση και γνώση, προκειμένου να διαχειριστούμε αυτήν την περίοδο της ζωής, αλλά και το πώς να ασχοληθούμε με την πρόληψη ασθενειών γενικότερα.  Δεν θα επικεντρωθώ στις ιατρικές πληροφορίες και τις διάφορες επιλογές που έχουν οι γυναίκες. Πρέπει κανείς να διαβάσει το βιβλίο για αυτό και στη συνέχεια να εξερευνήσει περαιτέρω  τα θέματα ενδιαφέροντος. Σε αυτήν την ανάρτηση θα εστιάσω σε κάποια σημεία από ορισμένα από τα κεφάλαια στα οποία δεν αναφέρθηκα στην προηγούμενη ανάρτηση.  Συνολικά, η Gunter τοποθετεί την εμπειρία των γυναικών σε συστημικές δομές και πλαίσια και ζητά μια πιο ολιστική και με σεβασμό προσέγγιση απέναντι στις γυναίκες στον τομέα της ιατρικής. Αναλύει πολλούς συγκλίνοντες παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν ή / και να αυξήσουν τον κίνδυνο προβλημάτων υγείας και πώς ορισμένοι από αυτούς τους παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν το φάσμα των επιλογών που έχουν οι γυναίκες. Επομένως, είναι πάντα σημαντικό να βλέπουμε τα ευρύτερα πλαίσια στα οποία προσπαθούμε να πλοηγηθούμε στη ζωή μας. Όπως είπε ο Rick Hanson στην ομιλία της περασμένης εβδομάδας (https://www.rickhanson.net/meditation–talk–what–to–do–when–you–get–triggered/): «Είναι πραγματικά χρήσιμο να συνδέουμε το προσωπικό με το πολιτικό… πολλοί από τους παράγοντες που μας έχουν τραυματίσει ή μας στρεσάρουν στη ζωή μας και πολλοί από τους παράγοντες που κάνουν τη ζωή μας πιο δύσκολη… Πολλές, πολλές, πολλές από τις πηγές που μας κάνουν  να νιώθουμε άσχημα μέσα στα σπίτια μας πηγάζουν πραγματικά από την άλλη πλευρά της πόρτας μας. Είναι εκεί έξω στην κοινωνία,  στην ιστορία μας, την οικονομία, τον πολιτισμό μας… Ζούμε σε μια κοινωνία επιτάχυνσης που είναι επεμβατική…»

Η Gunter παρέχει πολλά παραδείγματα σε όλο το βιβλίο προκειμένου να υποστηρίξει τις θέσεις της. Για παράδειγμα, ισχυρίζεται ότι τα ποσοστά υστερεκτομής είναι υψηλότερα στις Ηνωμένες Πολιτείες σε σύγκριση με άλλες βιομηχανικές χώρες. Συγκεκριμένα, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, το 54 τοις εκατό των προεμμηνοπαυσιακών Αμερικανών γυναικών που έκαναν υστερεκτομή για μη καρκινικούς λόγους υπέστησαν και την αφαίρεση των ωοθηκών τους έναντι 30 τοις εκατό των Αυστραλών και 12 τοις εκατό των Γερμανών γυναικών.  Γράφει: «Αυτό είναι φρικτό κι απαράδεκτο. Οι γυναίκες στην Αυστραλία και τη Γερμανία έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο όριο ζωής από τις Αμερικανίδες, επομένως το να διατηρούν τις ωοθήκες τους δεν τις εμποδίζει. Στην πραγματικότητα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι βοηθά. Το ακόμη χειρότερο είναι ότι στην Αμερική τα ποσοστά εμμηνοπαυσιακής χειρουργικής είναι υψηλότερα για τις Αφροαμερικανίδες…».  Εξηγεί ότι ενώ εν μέρει αυτές οι διαδικασίες οδηγούνται από κάποιους γυναικολόγους που συνιστούν χειρουργική επέμβαση έναντι ιατρικών θεραπειών κι ακόμη και ρατσισμού, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι Αμερικανίδες πρέπει να πληρώσουν πολύ περισσότερο για την ιατρική τους περίθαλψη σε σύγκριση με τις Βρετανίδες και Ευρωπαίες ομολόγους τους με τις οποίες συγκρίνονται συχνά σε μελέτες σχετικά με το ποσοστό υστερεκτομής….. Στο Ηνωμένο Βασίλειο κάθε θεραπεία που αναφέρεται σε αυτό το κεφάλαιο δεν έχει καμία επιβάρυνση για την τσέπη των γυναικών και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει καθολική υγειονομική περίθαλψη που καλύπτει μερικά ή όλα αυτά τα έξοδα».

Όσον αφορά τη σωματική δύναμη και τη φυσική κατάσταση των γυναικών, η Gunter μας προσκαλεί να σκεφτούμε την υπόθεση της γιαγιάς( the grandmother hypothesis).

The grandmother hypothesis / Η υπόθεση της γιαγιάς:

Με λίγα λόγια, στο βιβλίο της, The Social Instinct, η Nichola Raihani συζητά την εμμηνόπαυση από μια εξελικτική προοπτική για να απαντήσει σε ερωτήσεις όπως: Γιατί οι γυναίκες βιώνουν αυτή την απότομη, μη γραμμική μείωση της γονιμότητάς τους στα τέλη της δεκαετίας των τριάντα; Και γιατί τότε επιβιώνουμε / απομένουμε  ως αποστειρωμένα αγγεία, όταν φαίνεται ότι έχουμε γίνει αναπαραγωγικά αδιέξοδα; Γυρίζοντας πίσω στο χρόνο και μέσα από αυτό το πρίσμα, η Raihani ισχυρίζεται ότι συνειδητοποιούμε ότι η εμμηνόπαυση είναι το αποτέλεσμα μιας απαραίτητης εξελικτικής διαδικασίας. Αναφέρεται σε δεδομένα που δείχνουν ότι όταν μια γιαγιά αναπαρήγαγε μαζί με τη νύφη της, όλα τα παιδιά υπέφεραν και το κόστος ήταν βαρύ επειδή τα παιδιά είχαν λιγότερες από τις μισές πιθανότητες να επιβιώσουν μέχρι την ηλικία των δεκαπέντε, όταν υπήρχε ανταγωνισμός μεταξύ των θηλυκών αναπαραγωγής στις ομάδες της ευρύτερης οικογένειας. Γράφει ότι τα δεδομένα δείχνουν ότι η συν-αναπαραγωγή ήταν εξαιρετικά ασυνήθιστη. Κι αυτό που ήταν πιο συνηθισμένο ήταν μια περίπτωση που μοιάζει με αλτρουισμό: τα μεγαλύτερης ηλικίας θηλυκά παραχωρούν (το δικαίωμα αυτό) στα νεότερα σε αυτές τις αναπαραγωγικές μάχες. Ρωτάει: Αλλά πώς θα μπορούσαν να ωφεληθούν οι γιαγιάδες με το να περιορίσουν την αναπαραγωγή τους και να επιτρέψουν στα νεότερα θηλυκά να αναπαραχθούν ανεμπόδιστα;  Γράφει: «Αυτός ο γρίφος μπορεί να λυθεί εξετάζοντας τους τρόπους με τους οποίους τα νεότερα και τα μεγαλύτερα θηλυκά συνδέονται μεταξύ τους με τους απογόνους τους. Η πεθερά έχει γενετικό ενδιαφέρον για κάθε παιδί που παράγει η γυναίκα του γιου της….. Τα οφέλη που προσφέρουν οι γιαγιάδες είναι καλά τεκμηριωμένα και μπορούν να παρέχουν την επιλεκτική ώθηση που απαιτείται για να ευνοηθεί η αυξημένη διάρκεια ζωής μετά την αναπαραγωγή. Από τις στάχτες μιας εξελικτικής σύγκρουσης ανυψώνονται οι γιαγιάδες. Όταν το μόνο που έχουμε είναι τα αρχεία γεννήσεων, θανάτων και γάμων, είναι πολύ δύσκολο να συμπεράνουμε πώς ακριβώς οι γιαγιάδες βοήθησαν τα εγγόνια τους να επιβιώσουν. Είναι πιθανό ότι αυτές οι αρχαίες γιαγιάδες λειτουργούσαν ως αποθήκες γνώσης, μεταδίδοντας ζωτικής σημασίας πληροφορίες για τα πάντα, από τον θηλασμό μέχρι την αντιμετώπιση των ασθενειών των βρεφών… Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η αυξημένη απόσταση μεταξύ των μητέρων και των θυγατέρων τους αντιστοιχούσε με μειωμένη επιβίωση των απογόνων της κόρης. ”

Φαίνεται λοιπόν ότι η διαδικασία της γήρανσης – δεν είναι απλώς ένα βιολογικό αναπόφευκτο, αλλά κάτι που μπορεί να βρίσκεται υπό τον έλεγχο της φυσικής επιλογής. Η Gunter γράφει ότι ιστορικά, οι γιαγιάδες ήταν χρήσιμες επειδή ήταν σωματικά δραστήριες συγκεντρώνοντας φαγητό και βοηθούσαν στη φροντίδα των εγγονιών. Αναφέρεται σε μια μελέτη μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών της φυλής Hadza, η οποία αποκάλυψε ότι περνούσαν σχεδόν 37 ώρες την εβδομάδα αναζητώντας τροφή (μέτρια άσκηση σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας), επομένως η σωματική δραστηριότητα όχι μόνο επέτρεπε στις γιαγιάδες να συνεισφέρουν, αλλά και τις βοηθούσε να παραμείνουν υγιείς ώστε να συνεχίσουν να συνεισφέρουν». Η Gunter μας προσκαλεί να αναλογιστούμε τις εικόνες των γυναικών που παρουσιάζει συχνά η σύγχρονη κοινωνία καθώς μεγαλώνουμε. «Εύθραυστη, ευαίσθητη, στέκεται στο περιθώριο και ζητωκραυγάζει, και παρόλα αυτά η ανθρωπότητα εξαρτάται από σωματικά δυνατές γιαγιάδες».

Σε σχέση με τις αλλαγές που συμβαίνουν συχνά που έχουν σχέση με την δύναμη, το μέγεθος και το σχήμα, η Gunter γράφει ότι μία από τις φυσικές αλλαγές της γήρανσης είναι η απώλεια μυϊκής μάζας, η οποία στην πραγματικότητα ξεκινά στα τριάντα μας με κάποια ατομική παραλλαγή και αυτή η προοδευτική απώλεια μυϊκής μάζας σχετίζεται με την επιβράδυνση του μεταβολισμού με την ηλικία ή την αντίσταση στην ινσουλίνη, η οποία αναγκάζει το σώμα να παράγει περισσότερη ινσουλίνη για να την αντισταθμίσει, με αυξημένη πείνα και πιθανή αύξηση βάρους, που αθροιστικά μπορεί να οδηγήσει σε κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2 στις γυναίκες. Άλλες σχετικές ανησυχίες είναι οι περιορισμοί στην κίνηση. Η διάγνωση είναι σαρκοπενία και οι γυναίκες την αναπτύσσουν νωρίτερα από τους άνδρες και συχνά υποφέρουν περισσότερο επειδή οι γυναίκες αρχίζουν γενικά με λιγότερη μυϊκή μάζα, έχουν επιταχυνόμενη απώλεια μυών κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση και επίσης ζουν περισσότερο από τους άνδρες. Προτείνεται ότι ο καλύτερος τρόπος για να επιβραδυνθεί η μείωση της μυϊκής μάζας, ακόμη και να αντιστραφεί μέρος της απώλειας, είναι μέσω της σωματικής δραστηριότητας. Μέσα από τη δική της ιστορία, η Gunter μιλάει για το πώς πολλές γυναίκες είχαν φρικτές εμπειρίες σχετικά με την άσκηση ως παιδιά στο σχολείο, που συχνά μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα σε σχέση με το πώς βλέπουν την άσκηση, αλλά η άσκηση καθώς μεγαλώνει κάποιος γίνεται ακόμη πιο σημαντική.

Το όγδοο κεφάλαιο ξεκινά με τη φράση: «Μία γυναίκα πεθαίνει κάθε πέντε λεπτά από καρδιαγγειακή νόσο (CVD). Η Gunter γράφει: «Είναι πολύ σημαντικό οι γυναίκες και οι πάροχοι τους να επεκτείνουν την αντίληψή τους για την εμμηνόπαυση πέρα ​​από τα συμπτώματα που τραβούν τη μεγαλύτερη προσοχή στα μέσα ενημέρωσης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως εξάψεις, αλλαγές διάθεσης, ,…», ισχυρίζεται ότι υπάρχουν τραγικές διαφορές μεταξύ της διαχείρισης της καρδιαγγειακής νόσου στις γυναίκες έναντι των ανδρών και ότι το 42 τοις εκατό των γυναικών πεθαίνουν μέσα σε ένα χρόνο μετά από καρδιακή προσβολή έναντι του 24 τοις εκατό των ανδρών. Επίσης, οι γυναίκες κάτω των 55 ετών που παθαίνουν έμφραγμα ενώ βρίσκονται στο νοσοκομείο έχουν δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν σε σύγκριση με τους άνδρες της ίδιας ηλικίας. Προσθέτει ότι αν και μέρος αυτής της διαφοράς μπορεί να οφείλεται στη βιολογία των καρδιακών παθήσεων στις γυναίκες, συχνά είναι θάνατος από μισογυνισμό, είτε επειδή οι μελέτες έχουν αποκλείσει γυναίκες, οπότε όταν οι γυναίκες λαμβάνουν αυτό που αναφέρεται ως η «καλύτερη θεραπεία» αυτό που πραγματικά λαμβάνουν είναι την καλύτερη θεραπεία για τους άνδρες ή λόγω της λανθασμένης πεποίθησης ότι οι γυναίκες — ειδικά οι νεαρές γυναίκες — δεν αναπτύσσουν καρδιαγγειακή νόσο. Άλλοι λόγοι είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες λαμβάνουν λιγότερες συμβουλές σχετικά με τις καρδιακές παθήσεις ή το γεγονός ότι είναι λιγότερο πιθανό να συνταγογραφηθούν φάρμακα στις γυναίκες για τη μείωση της χοληστερόλης που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού. Προσθέτει ότι για τις μαύρες γυναίκες οι πιθανότητες να λάβουν φάρμακα είναι πολύ λιγότερες. Σημειώνει ότι οι γυναίκες συχνά αντιμετωπίζουν τα συμπτώματά τους ως άγχος ή εξάψεις, καθώς υπάρχει σημαντική ομοιότητα μεταξύ των συμπτωμάτων άγχους, εξάψεων και καρδιακής προσβολής και χρειάζεται ένας αφοσιωμένος επαγγελματίας υγείας για να βεβαιωθεί ότι λαμβάνονται υπόψη και τα τρία. Κι όχι μόνο τα δύο που δεν είναι μοιραία. Μιλάει για συστημικό gaslighting όταν πρόκειται για την υγεία των γυναικών.

Στο κεφάλαιο για τα αγγειοκινητικά συμπτώματα και τις παραλλαγές που βρίσκονται σε διαφορετικούς πολιτισμούς  η Gunter γράφει ότι είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη ο τρόπος με τον οποίο οι πολιτισμικοί παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν αυτό που κάποιες γυναίκες είναι πρόθυμες να αναφέρουν ή και το πως αισθάνονται, και να διακρίνουμε εάν οι γυναίκες σε ορισμένους πολιτισμούς ή χώρες έχουν πραγματικά λιγότερα αγγειοκινητικά συμπτώματα, ή έχουν μεν τα συμπτώματα αλλά δεν ενοχλούνται από αυτά, ή έχουν εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις και υπάρχουν πολιτισμικά εμπόδια στην αναφορά αυτών των εμπειριών ακόμη και σε μια ιατρική μελέτη. Συμπεραίνει ότι χωρίς αντικειμενική παρακολούθηση των συμπτωμάτων, μελέτες που αναφέρουν διαφορετικά ποσοστά εξάψεων ανά πολιτισμό ή εθνικότητα μπορεί να οδηγήσουν σε υποαναφορά για ορισμένες ομάδες. Μας εφιστά την προσοχή επίσης στο ότι τα τυπικά συμπτώματα που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση μπορεί να οφείλονται σε άλλες αιτίες. Για παράδειγμα, οι γυναίκες μπορούν να έχουν δύο ιατρικά συμβάντα που έχουν συγκλίνει ταυτόχρονα, και επομένως, μια βαθύτερη εξερεύνηση και γνώση επιτρέπει στις γυναίκες να κάνουν ενημερωμένες επιλογές. Επίσης συζητά την  ομαλοποίηση των «τυπικών» συμπτωμάτων. Ένα παράδειγμα που χρησιμοποιεί είναι θέματα υγείας της ουροδόχου κύστης. Ισχυρίζεται ότι, παρόλο που είναι τυπικό για τις γυναίκες να εμφανίζουν παθήσεις της ουροδόχου κύστης τόσο με την εμμηνόπαυση όσο και με την ηλικία, δεν είναι φυσιολογικό, κι ότι υπάρχει ένας ωκεανός διαφοράς μεταξύ αυτών των δύο λέξεων. Γράφει: «Τυπικό σημαίνει ότι δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι συμβαίνει μια ιατρική κατάσταση, αλλά δεν σημαίνει ότι η κατάσταση είναι ασφαλής ή μη προβληματική ή πρέπει να γίνει ανεκτή. Αντίθετα, το φυσιολογικό ακούγεται σαν να είναι κάτι που πρέπει να είναι ανεκτό».

Η Gunter συζητά επίσης την ανάγκη ευαισθητοποίησης σχετικά με τη σημασία της οστεοπόρωσης και τις καταστροφικές επιπτώσεις της σε πολλές γυναίκες, τη διαδικασία προσυμπτωματικού ελέγχου και την πρόληψη των καταγμάτων. Παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις επιλογές προσυμπτωματικού ελέγχου, τα πράγματα που πρέπει να κάνουμε και τις επιλογές φαρμάκων, καθώς κι αναφορές σε μελέτες και κινδύνους. Γράφει: «Αισθάνομαι σαν να υπάρχει μια πολιτισμική αποδοχή της οστεοπόρωσης, η οποία είναι τραγική και με γεμίζει οργή. Ίσως η κοινωνία απλώς περιμένει από τις γυναίκες να γίνουν αδύναμες, οπότε γιατί να ανησυχεί κανείς για κάτι που είναι «φυσιολογικό»; Ίσως οι ανάγκες των γυναικών καθώς μεγαλώνουν να είναι άσχετες….. Υπάρχει επίσης μια εσφαλμένη πεποίθηση μεταξύ ορισμένων ότι η πρόληψη είναι αναποτελεσματική ή ότι τα φάρμακα για τη θεραπεία της οστεοπόρωσης είναι πολύ επικίνδυνα. …… Και τέλος, ποιος θέλει να μιλήσει για μια ασθένεια που συνδέουμε με γριές και μικρές ηλικιωμένες κυρίες; Ακόμα κι αν οι γυναίκες έχουν ανησυχίες ή έχουν επίγνωση των κινδύνων τους, μπορεί να μην αισθάνονται ότι έχει δημιουργηθεί χώρος για συζήτηση. Όποιος κι αν είναι ο λόγος, οι γυναίκες είναι αυτές που υποφέρουν».

Τέλος, σε όλο το βιβλίο η Gunter επιχειρεί να καταρρίψει μύθους γύρω από σχετικά ζητήματα και θεραπείες κι επισημαίνει ότι συχνά υπάρχουν ισχυρισμοί για ορισμένα προϊόντα χωρίς ουσιαστικά ερευνητικά δεδομένα που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς. Αυτά ήταν ενδιαφέροντα κομμάτια, καθώς υπάρχουν πολλές αντικρουόμενες πληροφορίες. Ένα παράδειγμα είναι ο ισχυρισμός ότι διάφορες τροφές ή δίαιτες μπορούν να παρέχουν διορθώσεις ορμονών, θεραπείες κι επαναφορά σε γυναίκες στην εμμηνόπαυση. Η Gunter πιστεύει ότι η τροφή δεν αλλάζει τα επίπεδα των ορμονών με τον τρόπο του «τρώμε αυτή την τροφή – αλλάζουμε αυτή την ορμόνη», γιατί αν τα φυτά περιείχαν ορμόνες που θα μπορούσαν να αφομοιωθούν και να χρησιμοποιηθούν από τον άνθρωπο, τότε θα το ξέραμε ήδη γιατί αυτές οι τροφές δεν θα βελτίωναν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, θα προκαλούσαν επίσης πρόωρη εφηβεία, ακανόνιστους εμμηνορροϊκούς κύκλους, στειρότητα, ανάπτυξη στήθους στους άνδρες και οι χορτοφάγοι και οι vegan θα αντιμετώπιζαν περισσότερα από αυτά τα ζητήματα υγείας. Γράφει: «Αλλά αυτό δεν ισχύει. Οι άνθρωποι δεν λαμβάνουν ορμόνες από τα φυτά και δεν είμαστε σε θέση να μετατρέψουμε τις φυτικές ενώσεις σε ορμόνες. Παράγουμε όλα μας τα οιστρογόνα, την τεστοστερόνη και την προγεστερόνη από τη χοληστερόλη. Αυτή είναι μια πολύπλοκη διαδικασία πολλαπλών σταδίων…»

Συνολικά, σε αυτό το βιβλίο η Gunter μας δίνει πολλές ιατρικές πληροφορίες, πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα και παράγοντες κινδύνου φαρμάκων και ιατρικών παρεμβάσεων, αλλά κυρίως εγείρει πολλά ερωτήματα για να μας κάνει να σκεφτούμε περίπλοκα ζητήματα που θα συμβάλουν σε πιο ενημερωμένες και συνειδητές επιλογές. Προς το τέλος του βιβλίου γράφει ότι ελπίζει ότι το βιβλίο θα βοηθήσει τους ανθρώπους να δουν την ευρύτερη εικόνα της εμμηνόπαυσης, προκειμένου να επαναπροσδιορίσουν την εμπειρία και να εξετάσουν τρόπους βελτιστοποίησης της υγείας κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης. Αυτό λέει ότι μπορεί να συμβεί μόνο με ακριβείς πληροφορίες και χωρίς την προκατάληψη της πατριαρχίας. Τέλος, αφιερώνει ένα κεφάλαιο στον δικό της Αναπαραγωγικό Απολογισμό. Θα τελειώσω με ένα σύντομο απόσπασμα από αυτό το κεφάλαιο: «Η πηγή της οργής μου ήταν αυτός ο αναπαραγωγικός απολογισμός. Η συνειδητοποίηση ότι η εμμηνόπαυση ήταν απλώς ένας ακόμη τρόπος που το βάρος της διαιώνισης του είδους βαραίνει άνισα τις γυναίκες κι ένας ακόμη τρόπος με τον οποίο η βιολογία μας οπλίζεται εναντίον μας. Είναι το απόλυτο gaslighting γιατί είναι αυτή η βιολογία – από την εφηβεία μέχρι τον τάφο – που κυριολεκτικά γέννησε την ανθρωπότητα όπως την ξέρουμε».

Posted on by

Μέρος πρώτο

Εμμηνόπαυση:επιστήμη και φεμινισμός

«Η ιστορία που θέλω να θυμάστε έχει να κάνει με την αξία, την βούληση, τη φωνή και τη γνώση για να διατηρείτε τον εαυτό σας όσο πιο υγιή, ενώ ταυτόχρονα απαιτείτε μια ίση θέση στο τραπέζι. Αυτό είναι το μανιφέστο μου». Jen Gunter  / ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ – ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ

«Δεν θα έπρεπε να απαιτείται μια πράξη φεμινισμού για να ξέρεις πώς λειτουργεί το σώμα σου, αλλά αυτό απαιτείται. Και φαίνεται ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη πράξη φεμινισμού από το να μιλάς για ένα σώμα στην εμμηνόπαυση σε μια πατριαρχική κοινωνία». Jen Gunter

Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί

Η σημερινή ανάρτηση βασίζεται στο βιβλίο της μαιευτήρα-γυναικολόγου Jen Gunter: The Menopause Manifesto  / Το Μανιφέστο της Εμμηνόπαυσης  (Ο τίτλος της Ελληνικής έκδοσης είναι Η Βίβλος της Εμμηνόπαυσης). Είναι ένα θέμα που εδώ κι αρκετό καιρό σκεφτόμουν να γράψω κάτι, αλλά το ανέβαλλα. Στην πραγματικότητα, η σημερινή ανάρτηση θα αφορούσε τα ψυχομετρικά εργαλεία, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους. Ωστόσο, η αγορά του βιβλίου της Gunter έφερε αυτό το θέμα στο προσκήνιο. Το βιβλίο της είναι ενημερωμένο από την επιστήμη και τον φεμινισμό, επειδή, όπως σημειώνει, ο φεμινισμός μπορεί να βοηθήσει τις γυναίκες να δουν τις προκαταλήψεις στην κοινωνία και πώς αυτές οι προκαταλήψεις μπορεί να έχουν επηρεάσει τις δικές τους πεποιθήσεις, κάτι που μπορεί να τους επιτρέψει να επαναπροσδιορίσουν την εμμηνόπαυση όχι ως ένα τελικό γεγονός, αλλά ως μια άλλη φάση της ζωής.  Πολλά από αυτά που συζητιούνται στο βιβλίο μου είναι οικεία, κι επίσης πιστεύω ότι είναι καιρός να αποστιγματίσουμε όλα τα φυσικά αναπτυξιακά στάδια της ζωής. Η εμμηνόπαυση δεν είναι ασθένεια, ούτε θα πρέπει να είναι θανατική ποινή.  Σε τελική ανάλυση, αντιμετωπίζουμε την εμμηνόπαυση και την διαδικασία της γήρανσης μόνο αν είμαστε τυχεροί ώστε να βρισκόμαστε σε αυτόν τον πλανήτη. Έχει μειονεκτήματα όπως πολλές άλλες βιολογικές εμπειρίες, αλλά είναι μια ακόμη εξελικτική προσαρμογή και μέρος του κύκλου της ζωής. Η Gunter γράφει: «Η εμμηνόπαυση δεν είναι ασθένεια. Είναι μια εξελικτική προσαρμογή που αποτελεί μέρος της επιβίωσης του είδους, όπως η έμμηνος ρύση ή η ικανότητα να καταστέλλεται το ανοσοποιητικό σύστημα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ώστε το σώμα να μην επιτίθεται στο έμβρυο. Όπως κι άλλα βιολογικά φαινόμενα, η εμμηνόπαυση συνδέεται με μειονεκτήματα – σε αυτή την περίπτωση, τα ενοχλητικά συμπτώματά για ορισμένες γυναίκες κι ο αυξημένος κίνδυνος αρκετών ιατρικών καταστάσεων. Αλλά η εμμηνόπαυση συμβαίνει επίσης ενώ μια γυναίκα μεγαλώνει, επομένως είναι εξίσου σημαντικό να μην θεωρούμε ότι κάθε σύμπτωμα σχετίζεται με τις ορμόνες. Είναι ζωτικής σημασίας οι γυναίκες να γνωρίζουν για την εμμηνόπαυση, αλλά κι ότι σχετίζεται με την εμμηνόπαυση, ώστε να μπορούν να κατανοήσουν τι συμβαίνει στο σώμα τους, να δουν τα πράγματα από κάποια οπτική γωνία, και να απαιτήσουν φροντίδα όταν αυτή ενδείκνυται».

Η απουσία της εμμηνόπαυσης από τον δημόσιο λόγο αφήνει τις γυναίκες ανενημέρωτες με σοβαρές συνέπειες για την υγεία και την ευημερία τους, ενισχύει την άγνοια κι επιτρέπει σε ξεπερασμένες πεποιθήσεις από την αρχαιότητα να συνεχίζουν να επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης και την άποψή μας για την υγεία, τους ρόλους και την αξία των γυναικών. Πιστεύω ότι η γνώση μπορεί να είναι ενδυναμωτική κι ότι ως συλλογικότητα έχουμε συσσωρεύσει πολλές γνώσεις σε τόσους πολλούς τομείς κι έχουμε ανακαλύψει τόσα καταπληκτικά πράγματα που είναι δίκαιο για το ευρύτερο κοινό να ενημερώνεται και να εκπαιδεύεται, ειδικά όταν πρόκειται για τα ζητήματα της ευεξίας μας και της λειτουργίας του ανθρώπινου σώματος. Η Gunter σχολιάζει: «Η απουσία της εμμηνόπαυσης από τον δημόσιο λόγο αφήνει τις γυναίκες ανενημέρωτες, κάτι που μπορεί να τις αποδυναμώνει, να τις τρομάζει και να δυσκολεύει την δυνατότητα τους να υποστηρίζουν τον εαυτό τους. Κατά συνέπεια, πολλές (γυναίκες) υποφέρουν από συμπτώματα ή δεν λαμβάνουν σημαντικούς ελέγχους υγείας ή θεραπείες επειδή έχουν απορριφθεί με κοινοτοπίες όπως «Αυτό είναι απλώς μέρος του να είσαι γυναίκα» ή «Δεν είναι δα και τόσο κακό». Αλλά τα ζητήματα τα σχετικά με την εμμηνόπαυση ξεπερνούν ακόμη και αυτά τα κενά γνώσης και ιατρικής παραμέλησης…».

Υπάρχει ένα κεφάλαιο με τον τίτλο The Knowledge Gap  / Το Κενό Γνώσης, στο οποίο η Gunter ισχυρίζεται ότι παρά την καθολική φύση της εμμηνόπαυσης, οι περισσότερες γυναίκες δεν είναι καλά ενημερωμένες για τα συμπτώματα, τις σωματικές αλλαγές, τις ιατρικές ανησυχίες ή τις θεραπευτικές επιλογές τους κι ότι αυτό το πληροφοριακό κενό έχει δημιουργηθεί από έναν τοξικό συνδυασμό ιατρικών παρόχων που δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες των ασθενών τους και ιατρικό μισογυνισμό, εννοώντας τη μακρόχρονη ιστορία της ιατρικής να παραμελεί τις γυναίκες.  Η Gunter συμπεραίνει ότι υπάρχει ένα επιπλέον θέμα λαθεμένης πληροφόρησης, ακόμη και παραπληροφόρησης, καθώς η σιωπή για την εμμηνόπαυση και τα κενά στη γνώση τα εκμεταλλεύονται διάφορες βιομηχανίες.  Η σιωπή και το ταμπού γύρω από την εμμηνόπαυση θα μπορούσαν να θεωρηθούν γελοία αν δεν δημιουργούσαν αρνητικές συνέπειες για τόσες πολλές γυναίκες σε όλο τον πλανήτη. Η σιωπή διατηρεί επίσης τις προκαταλήψεις και την ανισότητα μεταξύ των φύλων κι εμποδίζει τις γυναίκες να λάβουν την ιατρική φροντίδα ή την υποστήριξη που χρειάζονται.  Η Gunter γράφει: «Η κουλτούρα της σιωπής για την εμμηνόπαυση στην πατριαρχική μας κοινωνία είναι κάτι που πρέπει να δούμε…. Προφανώς δεν υπάρχει τίποτα χαμηλότερης αξίας από το σώμα μιας ηλικιωμένης γυναίκας και πολλοί στην κοινωνία μας αντιμετωπίζουν την εμμηνόπαυση όχι ως μια φάση της ζωής, αλλά ως φάση θανάτου. Κάτι σαν προ-θάνατος. Τα λίγα που λέγονται για την εμμηνόπαυση συχνά προβάλλονται μέσα από το πρίσμα της ωοθηκικής ανεπάρκειας – (υποστηρίζεται) ο ισχυρισμός ότι η εμμηνόπαυση είναι μια ασθένεια που υπάρχει επειδή οι γυναίκες και οι ωοθήκες τους είναι αδύναμες».

Η Gunter σημειώνει ότι η εμμηνόπαυση είναι η αντιστροφή της εφηβείας, μια μετάβαση από τη μια βιολογική φάση της λειτουργίας των ωοθηκών στην άλλη. Ισχυρίζεται ότι παρόλο που κάπως καταφέρνουμε να συζητήσουμε την εφηβεία χωρίς να την χαρακτηρίσουμε ως ασθένεια και να θεωρήσουμε την παιδική ηλικία ως το χρυσό πρότυπο για την υγεία, δεν το κάνουμε αυτό όταν πρόκειται για την εμμηνόπαυση. Προσθέτει ότι «Αν και η εμμηνόπαυση είναι μια καθολική εμπειρία για κάθε γυναίκα με ωοθήκες, που ζει αρκετά, σε αντίθεση με την εφηβεία, η εμμηνόπαυση καλύπτεται από μυστικότητα. Δεν υπάρχει πρόγραμμα σπουδών για την εμμηνόπαυση στα σχολεία και οι πάροχοι υγείας σπάνια το συζητούν εκ των προτέρων». Η εμμηνόπαυση δεν συμβαίνει στο κενό. Αυτός είναι ο τίτλος και το θέμα ενός κεφαλαίου του βιβλίου. Στην πραγματικότητα, όπως ανέφερα σε πολλές προηγούμενες αναρτήσεις, τίποτα δεν συμβαίνει στο κενό. Η βιωμένη μας εμπειρία είναι τοποθετημένη σε κοινωνικό-πολιτικά πλαίσια και είναι το αποτέλεσμα πολλών αλληλοτεμνόμενων αιτιών. Αρχικά, η Gunter εξηγεί ότι μια από τις πολυπλοκότητες της εμμηνόπαυσης είναι ότι συμβαίνει καθώς μεγαλώνουμε, κι επομένως, η διαφοροποίηση των ζητημάτων που σχετίζονται με ορμονικές αλλαγές από τα ζητήματα που σχετίζονται με την ηλικία μπορεί να είναι δύσκολη. Για παράδειγμα, επιλέγει το θέμα των διαταραχών του ύπνου κατά την εμμηνόπαυση για να δείξει πώς η διάκριση των βασικών αιτιών μπορεί να γίνει ένας ιατρικός  Γόρδιος δεσμός. Προτείνει ότι ο/η ιατρός και η ασθενής θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι έχουν λάβει υπόψη όλους τους παράγοντες που συμβάλλουν στο πρόβλημα και τους τρόπους που μπορεί να αλληλοσχετίζονται οι διάφοροι παράγοντες πριν να υποθέσουν ότι ένα σύμπτωμα που αναπτύσσεται κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση ή κατά τη διάρκεια της περιόδου μετά την εμμηνόπαυση είναι ζήτημα που σχετίζεται πραγματικά με τις ορμονικές αλλαγές.

Στη συνέχεια, υπάρχουν άλλα επίπεδα πολυπλοκότητας. Καθώς μεγαλώνουμε η υγεία μας κι ο τρόπος με τον οποίο γερνάμε δεν σχετίζεται μόνο με τις αλλαγές στις ωοθήκες μας, αλλά με οτιδήποτε στο μακρο-περιβάλλον μας, όπως είναι η διατροφή μας, τα επίπεδα άσκησης, το άγχος, οι προσωπικές σχέσεις, το αν έχουμε κάνει παιδιά κι αν έχουμε θηλάσει, κ.λπ. Επιπλέον, πρέπει να λάβουμε υπόψη διάφορους καθοριστικούς κοινωνικούς παράγοντες της υγείας, όπως οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στις οποίες οι άνθρωποι γεννιούνται, μεγαλώνουν, ζουν κι εργάζονται, οι οποίοι επηρεάζουν την υγεία και την ποιότητα ζωής. Η Gunter θεωρεί αυτούς τους παράγοντες ως το μικρο-περιβάλλον. Γράφει: «Παράγουν άδικες κι ταυτόχρονα αποτρέψιμες διαφορές στην κατάσταση της υγείας μέσω πολλών μηχανισμών, όπως είναι η έλλειψη πρόσβασης σε επαρκή ιατρική περίθαλψη κι εκπαίδευση, μη ασφαλείς συνθήκες εργασίας, συνωστισμένες συνθήκες διαβίωσης, ρατσισμό και κακή διατροφή. Ο τρόπος με τον οποίο αυτοί οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες επηρεάζουν την υγεία είναι πολύπλοκος, επειδή συχνά συνδέονται μεταξύ τους και μπορεί να είναι επιβαρυντικοί. Οι κοινωνικοί καθοριστικοί παράγοντες της υγείας συνδέονται με την ηλικία της εμμηνόπαυσης καθώς και με πολλά από τα συμπτώματα και τις καταστάσεις υγείας που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση».

Τέλος, ένας άλλος πολύ σημαντικός κοινωνικός καθοριστικός παράγοντας της υγείας είναι η έκθεση σε αντιξοότητες κατά την διάρκεια της παιδικής ηλικίας, γνωστές ως ACEs  / Adverse Childhood Experiences  / Δυσμενείς Εμπειρίες της Παιδικής Ηλικίας (Δείτε περισσότερα για τα ACEs / ΔΠΕ στη δημοσίευση 15/08/2019).  Η Gunter γράφει: «Υπάρχει ένας αυξανόμενος όγκος βιβλιογραφίας που δείχνει ότι οι δυσμενείς εμπειρίες της παιδικής ηλικίας οδηγούν σε πολλά αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία προκαλώντας μια απορυθμισμένη απόκριση στρες που επηρεάζει τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο καθώς και το ενδοκρινικό και ανοσοποιητικό σύστημα.*** Αυτό είναι γνωστό ως η τοξική απόκριση στο στρες και μπορεί να έχει βαθιά αρνητικές επιπλοκές.  Η έκθεση ενός ατόμου  σε τέσσερις ή περισσότερες δυσμενείς εμπειρίες στην παιδική ηλικία αυξάνει τον κίνδυνο πολλών παθήσεων που συνδέονται με την εμμηνόπαυση, όπως είναι η καρδιακή προσβολή, το εγκεφαλικό, οι διαταραχές ύπνου, η  νόσος Αλτσχάιμερ, ο διαβήτης, η κατάθλιψη και ο καρκίνος του μαστού. Το τραύμα κυριολεκτικά επανασυνδέει τον εγκέφαλο και το σώμα».

***Στο podcast Being Well αυτής της εβδομάδας (https://www.rickhanson.net/being-well-podcast-understanding-and-managing-stress)  οι Rick και Forrest Hanson συζητούν τους διάφορους βιολογικούς μηχανισμούς που εμπλέκονται στο στρες, το πώς το ενδοκρινικό σύστημα και το νευρικό σύστημα ανταποκρίνονται στο στρες, την απόκριση της αμυγδαλής (the amygdala response) και τα προβλήματα που προκαλεί η χρόνια έκθεση σε στρεσογόνους παράγοντες. Μιλούν για τις σωρευτικές επιπτώσεις του χρόνιου στρες και του αλλοστατικού φορτίου  (allostatic load) και γιατί οι ζέβρες και άλλα θηλαστικά στη φύση, για παράδειγμα,  δεν παθαίνουν έλκη….

Το βιβλίο περιέχει επίσης μια σύντομη ιστορία της εμμηνόπαυσης και πώς επινοήθηκε η λέξη εμμηνόπαυση.  Και οι δύο αφηγήσεις μας βοηθούν να κατανοήσουμε την τρέχουσα πραγματικότητα.  Η Gunter υπογραμμίζει το γεγονός ότι η ιατρική,  όπως κι οτιδήποτε άλλο,  αρχικά υπήρχε κυρίως για να ικανοποιήσει τις ανάγκες  (και συνεπώς να εξασφαλίσει την προστασία) της ανδρικής ελίτ που κατά πάσα πιθανότητα δεν ενδιαφερόταν για το γερασμένο γυναικείο σώμα. Η εμμηνόπαυση δεν αποκαλύφθηκε πρόσφατα λόγω της αύξησης της διάρκειας ζωής, όπως κάποιοι θέλουν να πιστεύουν, και τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης έχουν καταγραφεί στη δυτική ιατρική από το 1500.  Η απώλεια της εμμήνου ρύσεως καθώς μια γυναίκα μεγαλώνει και η κατανόηση ότι αυτό σήμαινε το τέλος της γονιμότητας σημειώνεται στα αρχαία κινεζικά και ελληνικά ιατρικά συγγράμματα. Η Gunter γράφει: «Οι χαμένες εμμηνορροϊκές περίοδοι στην αρχαία ελληνική ιατρική – το θεμέλιο που οδήγησε στην αρχαία ρωμαϊκή, περσική, αραβική και στη συνέχεια στη σύγχρονη δυτική ιατρική – θεωρήθηκαν ανησυχητικές καθώς αποτελούσαν ένδειξη πιθανού προβλήματος γονιμότητας καθώς κι επικίνδυνης συσσώρευσης υγρών. Αυτό μας βοηθά να κατανοήσουμε μεγάλο μέρος της αρχαίας ιατρικής εμμονής με την έμμηνο ρύση — πολλές από τις 1.500 φαρμακευτικές συνταγές του Ιπποκράτη, το 80 τοις εκατό από αυτές – σχετίζονται με την έμμηνο ρύση». Η Gunter ισχυρίζεται ότι σύμφωνα με τη σκέψη της εποχής, οι άνδρες ήταν σε ισορροπία με τον κόσμο. Ωστόσο, πίστευαν ότι οι γυναίκες απορροφούσαν περίσσεια υγρά από τη διατροφή τους σαν να ήταν κινούμενες  ελαττωματικές υδραυλικές σωληνώσεις.

Δεν θα αναφερθώ σε όλα τα ιστορικά πρόσωπα που αναφέρονται στο βιβλίο. Ένα άτομο που αναφέρεται είναι ο Δρ Liébault, ο οποίος θεωρούνταν ότι ήταν μπροστά από την εποχή του από πολλές απόψεις,  Η Gunter γράφει: «Ενώ ο Liébault ήταν ξεκάθαρα ένας ιατρικός Αναγεννησιακός άνθρωπος  με τις παρατηρήσεις του για την υγεία των γυναικών,  οι περισσότεροι γιατροί της εποχής ήταν επιβαρυμένοι από την πεποίθησή τους ότι οι γυναίκες ήταν μια κατώτερη εκδοχή των ανδρών, καθώς και από την έλλειψη γνώσης της γυναικείας ανατομίας και της παντελούς έλλειψης κατανόησης της εμμήνου ρύσεως». Με λίγα λόγια, για πολλούς αιώνες το αίμα της εμμήνου ρύσεως θεωρείτο τοξικό, η αιτία μιας τεράστιας σειράς ασθενειών και παρόλο που η δυτική ιατρική γνώριζε τις ιατρικές ανησυχίες κατά την διάρκεια μετάβασης στην εμμηνόπαυση, τα συμπτώματα θεωρούνταν κυρίως ως συνέπεια των κατακρατούμενων τοξινών.  Η Gunter προσθέτει: «Πολλά ιατρικά εγχειρίδια από την εποχή του De Gardanne ήταν σαν τα δικά του — δεν περιείχαν  ιατρική, αλλά έσταζαν από πατριαρχία». Υπήρχαν αξιοσημείωτες εξαιρέσεις όπως ο Άγγλος γιατρός  John Fothergill, ο οποίος αμφισβήτησε αυτές τις έννοιες στην εργασία του On the Management Proper of the Cessation of Menses το 1776.  Για αυτόν η εμμηνόπαυση ήταν μια φυσιολογική εξέλιξη. Ομοίως, σε ένα κείμενο του 1857, ο Δρ Edward Tilt, επίσης δεν θεωρούσε την εμμηνόπαυση ως ασθένεια.

Ο Γάλλος γιατρός Dr. De Gardanne επινόησε τον όρο la ménèspausie από τον συνδυασμό δύο ελληνικών λέξεων, μήνας ή mois στα γαλλικά (month στα αγγλικά) και παύσις ή cessation στα γαλλικά (cessation στα αγγλικά), που δηλώνει ότι προέρχεται από το παύω. που μεταφράζει ως je finis ή je cesse— σταματάω ή παύω στα αγγλικά. Η Gunter ρωτά: Και πώς μπορεί η λέξη εμμηνόπαυση να επηρεάσει τη γνώμη μας για την εμπειρία; Ισχυρίζεται ότι το πρώτο πρόβλημα είναι η λέξη παύση, η οποία στον σημερινό κόσμο είναι αρνητική δεδομένης της γενικής κοινωνικής άποψης ότι οι γυναίκες πρέπει να συγκρατούνται ή ότι πρέπει να μειώνονται καθώς γερνούν. Ένα άλλο ζήτημα είναι ότι το τέλος της εμμήνου ρύσεως είναι ένα σύμπτωμα, όχι η αιτία, και η εστίαση στην τελευταία έμμηνο ρύση αγνοεί το γεγονός ότι πολλές γυναίκες έχουν συμπτώματα και καταστάσεις υγείας που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση που ξεκινούν χρόνια πριν από τη λήξη της εμμήνου ρύσεως. Πιστεύει επίσης ότι είναι μισογυνισμός να συνδέουμε μια περιγραφή για το ένα τρίτο ή πιθανώς και το μισό της ζωής μιας γυναίκας με τη λειτουργία της μήτρας και των ωοθηκών της. Δεν ορίζουμε τους άνδρες καθώς γερνούν σύμφωνα με τις σωματικές τους αλλαγές. Ο όρος εμμηνόπαυση εμφανίστηκε πριν η επιστήμη μάθει ότι υπάρχουν ορμόνες.  Η Gunter γράφει: «Ποτέ δεν υπήρχε η πρόθεση να σημάνει μια παύση. Εφευρέθηκε από έναν άνδρα που ένιωθε ότι οι γυναίκες έπρεπε να καλύπτουν τα μπράτσα τους και να μην φορούν ρουζ – του οποίου το βιβλίο δεν συνεισέφερε τίποτα πολύτιμο στο σύνολο της γνώσης εκτός από το ότι άφησε έναν όρο που συνδέει τις γυναίκες για πάντα με την έμμηνο ρύση».

Όσον αφορά τη γλώσσα και τους όρους που χρησιμοποιούνται, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι λέξεις επηρεάζουν τις σκέψεις μας. Η Gunter αναφέρει το έργο της Δρ. Lera Boroditsky και την TED ομιλία της “How language shapes the way we think / Πως η γλώσσα διαμορφώνει τον τρόπο που σκεφτόμαστε” στη διεύθυνση: https://www.youtube.com/watch?v=RKK7wGAYP6k

Αυτό που δεν ήξερα και που βρήκα ενδιαφέρον είναι ότι σε πολλές κουλτούρες η λέξη εμμηνόπαυση δεν χρησιμοποιείται καθόλου. Για παράδειγμα, στα Ολλανδικά η λέξη είναι overgang, που σημαίνει τη διέλευση ή τον δρόμο από το σημείο «Α στο Β». Στα Φινλανδικά ο όρος είναι vaidhevoudet,  αλλαγή έτους, στα Σουηδικά είναι κλιμακτήριος, αλλαγή ή στάδια ζωής, και στα Ιαπωνικά η λέξη είναι kōnenki, που μεταφράζεται ως αλλαγή ζωής. Η Gunter αναφέρει κάποιες έρευνες που υποδηλώνουν ότι οι γυναίκες που ζουν σε πολιτισμούς που χρησιμοποιούν ορολογία που αναφέρεται σε αλλαγή ζωής αντί για εμμηνόπαυση τείνουν να ενοχλούνται λιγότερο από τα κοινά συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Επίσης, οι λέξεις επηρεάζουν τις αντιλήψεις μας κι η ιατρική ορολογία αλλάζει συνεχώς καθώς συλλέγονται νέες πληροφορίες,  και καθώς σημειώνει η Gunter: «η ιδέα ότι είναι πολύ δύσκολο να αλλάξεις τη λέξη εμμηνόπαυση απλά δεν ισχύει».

Θα γράψω λίγα περισσότερα για αυτό το θέμα σε επόμενη ανάρτηση. Προς το παρόν, θα τελειώσω αυτό το κομμάτι σήμερα με μια φράση από το βιβλίο: «Η ιστορία που θέλω να θυμάστε έχει να κάνει με την αξία, την βούληση, και τη φωνή και τη γνώση για να μπορείτε να διατηρείτε τον εαυτό σας στο καλύτερο δυνατόν επίπεδο υγείας απαιτώντας ίση θέση στο τραπέζι. Αυτό είναι το μανιφέστο μου».

Συνεχίζεται……..