Trauma & Art

Εσωτερικό και εξωτερικό κλίμα                        (Edited)

«Υπάρχει μιαν ανθρώπινη δυνατότητα για καλοπροαίρετη συνεργασία που απλά δεν ενθαρρύνεται στη σύγχρονη κοινωνία. Αυτό πρέπει να αλλάξει» Carl Sagan

«Ο μεγάλος μου φόβος είναι μήπως, από τεράστια ανθρώπινη βλακεία, όλη αυτή η γνώση που έχουμε χτίσει όλα αυτά τα χρόνια καταστραφεί με κάποιον τρόπο. Έχουμε τη δυνατότητα να αποτρέψουμε καταστροφές στον πλανήτη μας, αρκεί να σπείρουμε τους σπόρους που χρειάζεται. Δεν θα ήταν άσχημο αυτή η εστία συνείδησης που έχουμε, αυτή η εστία ζωής που υπάρχει, να σβήσει, ενώ έχει την ικανότητα να επιβιώσει; Αυτό με φοβίζει περισσότερο. Όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, δεν είναι άσχημο, για το πρόσκαιρο κέρδος ορισμένων κρατών, να καταδικάσουμε την ανθρωπότητα σε καταστροφή, ενώ μπορούμε να την αποτρέψουμε; Ο άνθρωπος σκέφτεται βραχυπρόθεσμα και το πρόσκαιρο κέρδος, το οποίο, βέβαια, μακροπρόθεσμα δεν είναι κέρδος αλλά απώλεια της ίδιας του της ύπαρξης. Κι αυτό είναι μια καλή απάντηση σε όσους μας ρωτάνε γιατί ασχολούμαστε με τη φυσική ή την αστρονομία». (από συνέντευξη του αστροφυσικoύ Πάυλου Καστανά ή Astronio στο περιοδικό Lifo)

«Η εκπλήρωση μοιάζει με το κλίμα παρά με τον καιρό. Με την πάροδο του χρόνου, μπορούμε να μετατοπίσουμε το εσωτερικό μας κλίμα προς μεγαλύτερη ευημερία. Στη συνέχεια, όταν έρχονται οι καταιγίδες, δεν είναι τόσο έντονες» Rick Hanson

Ουρανοί καυστικού καπνού

Τις τελευταίες έντεκα ημέρες περίπου υπερβολική ζέστη έχει αγκαλιάσει την Ελλάδα και οι θερμοκρασίες έχουν καταρρίψει ρεκόρ. Σε ορισμένες περιοχές της χώρας η θερμοκρασία έφτασε τους 47 βαθμούς Κελσίου (117F), ενώ η θερμοκρασία του εδάφους στο κέντρο της Αθήνας έφτασε τους 55 βαθμούς Κελσίου. Επίσης αυτές τις τελευταίες οκτώ ημέρες ολόκληρες εκτάσεις προαστιακού δάσους γύρω από την πρωτεύουσα πήραν φωτιά. Στην Αθήνα έβρεξε στάχτη, την οποία ο αέρας μετέφερε και σε άλλες περιοχές. Μέχρι το Σάββατο μια τεράστια πυρκαγιά έκαιγε δάση και σπίτια προς τη λίμνη Μαραθώνα, που είναι η κύρια δεξαμενή της Αθήνας, προχωρώντας στις πλαγιές του όρους Πάρνηθα, που θεωρείται ο τελευταίος σημαντικός «πράσινος πνεύμονας» της Αθήνας.  Κάποιος ειδικός υποστήριξε ότι «Αυτά τα βουνά γύρω από την Αθήνα είναι το στήριγμα της ζωής μας …… Έχουμε κάνει ένα τεράστιο βήμα πίσω. Ένα ζωτικό μέρος της πράσινης υποδομής μας έχει καταστραφεί. Καθώς όλα αυτά τα δέντρα δεν είναι πλέον εκεί, θα αντιμετωπίσουμε νέες κλιματικές συνθήκες και θα έχουμε υψηλότερες θερμοκρασίες και πιθανώς πλημμύρες στη μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας για τα επόμενα χρόνια». Οι απώλειες είναι πολυεπίπεδες. Τα δάση φιλοξενούν πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Οι πυρκαγιές που σάρωσαν τη δική μας χώρα αλλά και άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο δεν έχουν καταστρέψει μόνο δέντρα και σπίτια, δημιουργώντας οικονομικό όλεθρο, φτώχεια και μετά-τραυματικές αντιδράσεις σε ανθρώπους και ζώα, αλλά έχουν επίσης οδηγήσει αμέτρητα αθώα εξημερωμένα και άγρια ​​ζώα να βιώσουν φρικτούς θανάτους.

Όμως, οι φωτιές δεν έχουν ξεσπάσει μόνο στην πρωτεύουσα της Ελλάδας, αλλά σε εθνικό επίπεδο. Η κατάσταση έχει αξιολογηθεί ως χωρίς προηγούμενο στη χώρα, τόσο σε επίπεδο έντασης όσο και στο εύρος κατανομής των δασικών πυρκαγιών (περίπου 586 εστίες φωτιάς μέσα σε λίγες ημέρες). Οι φωτιές εξακολουθούν να μαίνονται σε ολόκληρη τη χώρα καθώς γράφω αυτό το κομμάτι σήμερα (9/8/2021), παρά την προσπάθεια των πυροσβεστών, τη βοήθεια που στάλθηκε στην Ελλάδα από το εξωτερικό, και τους ντόπιους κατοίκους και εθελοντές, οι οποίοι εδώ και μια εβδομάδα μάχονται ηρωικά. Η παρακολούθηση των Ειδήσεων προκαλεί σωματικές αισθήσεις και συναισθήματα βαθιάς θλίψης. Πολιτικοί και ειδικοί μιλούν επιτέλους για την κλιματική αλλαγή, υποδηλώνοντας ότι οι εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες έχουν μετατρέψει τη χώρα σε βαρέλι πυρίτιδας. Η Αθήνα είναι η πιο ζεστή πρωτεύουσα στην ηπειρωτική Ευρώπη και οι μετεωρολόγοι προβλέπουν ότι οι μέσες ετήσιες θερμοκρασίες στη Μεσόγειο θα αυξηθούν έως και 2 βαθμούς Κελσίου τις επόμενες τρεις δεκαετίες. Η εξαφάνιση των πρασίνων πνευμόνων μόνο επιδείνωση μπορεί να φέρει.

Νοτιότερα στη χερσόνησο της Πελοποννήσου, οι φωτιές έχουν καταστρέψει μεγάλα τμήματα πολλών νομών και έχουν απειλήσει την αρχαία Ολυμπία, τον τόπο όπου ανάβει η Ολυμπιακή φλόγα κάθε τέσσερα χρόνια. Στην Εύβοια, το νησί ανατολικά της πρωτεύουσας, όπου οι πυρκαγιές έχουν εξαπλωθεί δραματικά σε δασικές και κατοικημένες εκτάσεις, πυροσβέστες και κάτοικοι εξακολουθούν να δίνουν μια τιτάνια μάχη για να περιορίσουν τη φωτιά και να την θέσουν υπό έλεγχο. Μέχρι στιγμής, σε όλη τη χώρα έχουν παραδοθεί στις φλόγες τουλάχιστον 888.280 στρέμματα γης, σύμφωνα με στοιχεία από το τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σύμφωνα με τα δεδομένα καταγραφής του ευρωπαϊκού δορυφορικού συστήματος «Κοπέρνικος» (EFFIS) στην Εύβοια η καμένη έκταση εκτιμάται σε 507.950 στρέμματα, ενώ υπολογίζεται ότι μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 700.000 στρέμματα. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη καταστροφή όλων των εποχών στην Ελλάδα από μία και μόνο πυρκαγιά. Η Εύβοια είναι ένα από τα πιο μεγάλα ελληνικά νησιά που συνδέονται με την ηπειρωτική χώρα με γέφυρα. Δεν είναι ένα νησί με μεγάλη οικονομική ακμή και η οικονομία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη γεωργία και τον τουρισμό. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημά του νησιού ήταν η φυσική του ομορφιά: πλούσια δάση και αγροτικές εκτάσεις και όμορφες παραλίες. Το παρακάτω βίντεο στο YouTube αποτυπώνει μέρος της καταστροφής στο νησί: https://www.youtube.com/watch?v=tecyCKXwNPw&t=400s

Μετά-τραυματική διαταραχή και φυσικές καταστροφές

Εδώ στο Κυκλαδίτικο νησί όπου κατοικώ, η θάλασσα παρέχει μια δροσερή ανάπαυλα από το κύμα του καύσωνα. Ο βραδινός κόκκινος ήλιος στον ουρανό περιβάλλεται από έναν ομιχλώδες καπνό. Ο καπνός είναι ορατός στον ουρανό εδώ και μέρες και δεν είναι εύκολο να ξεφύγει κανείς από την πραγματικότητα αυτού που συμβαίνει σε άλλα μέρη της χώρας και του κόσμου ακόμη και μέσα στο δροσερό νερό. Σκέφτομαι τι μας εμποδίζει να ανταποκριθούμε συλλογικά στα επίπεδα καταστροφής της γης που λαμβάνουν χώρα εδώ και δεκαετίες;  Μήπως απλά είμαστε απαθείς όταν πρόκειται για ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή; Μήπως οφείλεται σε άγνοια, δυσπιστία και αδιαφορία, ή μήπως οι υπαρξιακοί μας φόβοι για το μέλλον του πλανήτη μας προκαλεί μιαν αίσθηση αδυναμίας που οδηγεί σε ακινητοποίηση και απραξία;  Σε προσωπικό επίπεδο, η άρνηση ή η απάθεια μπορεί μερικές φορές να είναι μια επιδέξια ψυχολογική αντίδραση ή άμυνα, αλλά συλλογικά πρέπει να αφήσουμε τη θλίψη και τον φόβο μας να γίνουν κίνητρο κινητοποίησης.

Όταν σβήσουν οι φωτιές θα γίνουν ορατές οι άμεσες, αλλά και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη ζωή των πληγέντων: οικονομικά και βιοποριστικά θέματα, προοπτικές εργασίας, αναγκαστική μετακίνηση, εγκατάλειψη σπιτιών και αγροτικών εκτάσεων, απώλεια περιουσίας και κάτι που συχνά δεν συζητείται καθόλου – μετά-τραυματικές αντιδράσεις ως αποτέλεσμα των φυσικών καταστροφών. Οι φυσικές καταστροφές είναι τραυματικά γεγονότα που μπορούν να οδηγήσουν σε ένα ευρύ φάσμα επιπτώσεων στην ψυχoσωματική υγεία. Όσοι βιώνουν φυσικές καταστροφές: πλημμύρες, σεισμοός, τσουνάμι, τυφώνες, πυρκαγιές, εκρήξεις ηφαιστείων, κ.λπ., κινδυνεύουν να αναπτύξουν συμπτωματολογία μετά-τραυματικού στρες. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί ως επαναλαμβανόμενες αναδρομές ή εφιάλτες, φόβο, άγχος, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, πονοκέφαλοι, ναυτία ή τρόμο, δυσκολίες στον ύπνο ή προβλήματα διατροφής, πόνο στο στήθος, αποφυγή, απομόνωση, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, μεταξύ άλλων πολλών συμπτωμάτων. Η έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί μετά από καταστροφές τις τελευταίες τρεις δεκαετίες υποδηλώνει ότι οι μετά-τραυματικές διαταραχές και συμπτωματολογία μεταξύ των ατόμων που εκτίθενται σε καταστροφές είναι σημαντική. Σε ένα άρθρο που κοίταξα υποστηρίχθηκε ότι η έρευνα που εξέτασε τους επιζώντες με PTSD (μετά-τραυματική διαταραχή) μεταξύ το 1980 και 2007 διαπίστωσε ότι όσοι ήταν άμεσα θύματα καταστροφών είχαν 30% έως 40% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν PTSD, σε σύγκριση με τον μέσο όρο 5% – 19% στο γενικό πληθυσμό. Υπήρξαν επίσης παρατηρήσεις αύξησης των αυτοκτονιών μετά από καταστροφές μεγάλης κλίμακας όπως τυφώνες.

Οι ψυχοκοινωνικοί στρεσογόνοι παράγοντες που σχετίζονται με τη φυσική καταστροφή είναι παρόντες αμέσως μετά το συμβάν, αλλά και με το πέρασμα του χρόνου – εντείνονται ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια. Ενώ μπορεί αρχικά να αποσυνδεθούμε από αυτό που συμβαίνει και να καταβάλλουμε ηρωικές προσπάθειες, που μπορούν να χρησιμεύσουν ως προστατευτικοί παράγοντες, τελικά η πραγματικότητα της καταστροφής και των συνεπειών της θα βιωθούν και θα συνειδητοποιηθούν και αυτό μπορεί να δημιουργήσει συναισθήματα απελπισίας, ανικανότητας και απογοήτευσης. Επίσης, το PTSD που προκαλείται όταν κάποιος βιώνει κάποια φυσική καταστροφή σχετίζεται με μια σειρά συσχετισμών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικό-δημογραφικών παραγόντων, τα χαρακτηριστικά έκθεσης στα γεγονότα, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου και την παρουσία ή έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης. Διάφοροι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν πόσο πιθανό είναι ένα άτομο να αναπτύξει PTSD, συμπεριλαμβανομένου του βαθμού σωματικής βλάβης που υπέστη, του άμεσου κινδύνου των αγαπημένων του προσώπων, τη σοβαρότητα της καταστροφής της περιουσίας τους, το αν έχει βιώσει απώλεια μελών της οικογένειας του, το αν αναγκάστηκε να μετεγκατασταθεί ή να εγκαταλείψει προσωρινά την κοινότητα του λόγω απώλειας σπιτιού ή εργασίας.

Ο κίνδυνος αυτοκαταστροφής του πολιτισμού μας

Καθώς παρακολουθώ τις σκηνές καταστροφής σκέφτομαι ότι ως είδος, παρά την ικανότητά μας να επιτυγχάνουμε απίστευτα σύνθετα και υπέροχα πράγματα, έχουμε παράλληλα αποσυνδεθεί από την απλή αλήθεια του ότι είμαστε όλοι μέρος αυτού του πλανήτη  / του φυσικού μας περιβάλλοντος, και επίσης, ξεχνάμε ότι είμαστε απόλυτα εξαρτημένοι από το φυσικό περιβάλλον. Σε σχέση με την ανθρώπινη ικανότητά μας να προκαλέσουμε καταστροφή ο επιστήμονας Carl Sagan (μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη τη συνέντευξη στη διεύθυνση: https://www.rollingstone.com/culture/culture-features/the-cosmos-an-interview-with-carl- sagan-236668/) λέει: «Η Ιωνία του 6ου αιώνα ήταν, από όσο γνωρίζω, η πρώτη φορά που υπήρχε μια γενικά αποδεκτή άποψη ότι το σύμπαν δεν υπόκειται στις ιδιοτροπίες και τις αλλοκοτιές των θεών, αλλά σε γενικά εφαρμοστέους νόμους της φύσης που οι άνθρωποι μπορούν να κατανοήσουν. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να καταστραφεί ο πολιτισμός μας. Μόλις τη δεκαετία του 1960 τραβήχτηκε η πρώτη φωτογραφία ολόκληρης της γης και την είδατε για πρώτη φορά ως μια μικροσκοπική μπλε μπάλα που επιπλέει στο διάστημα. Συνειδητοποιήσαμε ότι υπήρχαν άλλοι, παρόμοιοι κόσμοι μακριά, διαφορετικού μεγέθους, διαφορετικού χρώματος και σύστασης. Πήραμε μια ιδέα για το ότι ο πλανήτης μας ήταν μόνο ένας σε μια πληθώρα πλανητών. Νομίζω ότι υπάρχουν δύο προφανώς αντιφατικά αλλά και πολύ ισχυρά οφέλη από αυτήν την θεώρηση του κόσμου – η αίσθηση του πλανήτη μας ως ένα σώμα ανάμεσα σ’ έναν τεράστιο αριθμό και η αίσθηση του πλανήτη μας ως τόπου του οποίου το πεπρωμένο εξαρτάται από εμάς».

Ο Carl Sagan συνεχίζει: «Η ζωή είχε 4 δισεκατομμύρια χρόνια για να αναπτυχθεί μέσω στρεβλών δοκιμών και λαθών. Σε αντίθεση με τη βιολογική εξέλιξη, η οποία είναι βασικά μια τυχαία διαδικασία και εξαιρετικά σπάταλη όσον αφορά τον θάνατο πολλών οργανισμών, δεν έχουμε αυτήν την πολυτέλεια. Εάν καταστρέψουμε τον εαυτό μας, μπορεί να είναι μια μικρή τραγωδία για τη ζωή στον πλανήτη, αλλά σίγουρα είναι μια μεγάλη τραγωδία για εμάς. Πρέπει λοιπόν να προβλέψουμε τα λάθη και να τα αποφύγουμε. Δεν μπορούμε να κάνουμε λάθος και μετά να πούμε. «Υποθέτω ότι την επόμενη φορά η αποθήκευση 15.000 πυρηνικών κεφαλών δεν είναι καλό πράγμα. Έμαθα από το λάθος μου». Νομίζω ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να καταστραφεί ο πολιτισμός μας και τουλάχιστον μια πιθανότητα να καταστραφεί το είδος μας. Αλλά η καταστροφή όλης της ζωής στη γη είναι απίθανη και σίγουρα δεν μπορούμε να καταστρέψουμε τον πλανήτη. Υπάρχει μια ιεραρχία καταστροφικότητας».

Σχετικά με τη συγγένεια λέει: «Το υλικό από το οποίο είμαστε φτιαγμένοι μαγειρεύτηκε στο κέντρο των αστεριών. Είμαστε φτιαγμένοι από αστέρια – το ασβέστιο στα δόντια μας, ο άνθρακας στα γονίδιά μας, το άζωτο στα μαλλιά μας, το πυρίτιο στα γυαλιά μας. Αυτά τα άτομα ήταν όλα φτιαγμένα από απλούστερα άτομα σε αστέρια εκατοντάδες έτη φωτός μακριά και πριν από δισεκατομμύρια χρόνια. Είναι ένα εκπληκτικό πράγμα, είμαστε τόσο δεμένοι με τον υπόλοιπο κόσμο. Οι κοσμικές ακτίνες που παράγονται  από τον θάνατο των άστρων είναι εν μέρει υπεύθυνες για τις μεταλλάξεις που οδήγησαν σε μας – τις αλλαγές στο γενετικό υλικό. Η προέλευση της ζωής προκλήθηκε από το υπεριώδες φως από τον ήλιο και τις αστραπές, το οποίο με τη σειρά του προκαλείται από τη θέρμανση της γης από τον ήλιο. Οι συνδέσεις είναι περίπλοκες και ισχυρές και υπέροχες. Για όσους αναζητούν μια κοσμική σύνδεση, υπάρχει. Δεν είναι αυτή που προσποιούνται οι αστρολόγοι, αλλά είναι πολύ πιο κομψή και έχει την επιπλέον αρετή να είναι αληθινή…..

Οι άνθρωποι σίγουρα αγαπούν τις οικογένειές τους, μετά τους μακρινούς συγγενείς, μετά τους φίλους. μετά έχουν κάποιο βαθμό στοργής για την κοινότητά τους, τη φυλή τους (their tribe). Ένα βασικό επίπεδο ανθρώπινης ταύτισης αυτή τη στιγμή είναι με το έθνος-κράτος. Τώρα, η προφανής επόμενη ταύτιση είναι με όλους τους ανθρώπους στον πλανήτη. Γιατί όμως αυτό να είναι το τέλος; Εννοώ, ειδικά αν κατανοήσουμε την κοινή μας κληρονομιά, τη γενετική σχέση μας με τα ζώα και τα φυτά. Γιατί να μην υπάρχει μια συνεχής διάλυση των εμποδίων, ανάμεσα στο ένα ζώο με το άλλο; Δεν έχουμε κάποιο βαθμό συμπάθειας και σεβασμού για όλα τα έμβια όντα στον πλανήτη; Είναι ξαδέρφια μας. Είναι μια τόσο προφανής ιδέα ……  Επανερχόμαστε πάλι στην οπτική του χρόνου. Το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας περιελάμβανε  κοινότητες κυνηγών-συλλεκτών. Και σε αυτού του είδους τις κοινότητες σήμερα – δεν υπάρχουν πλέον πολλές – βρίσκουμε ένα βαθμό συνεργασίας, μιαν απουσία αλλοτρίωσης που είναι ανήκουστη στη σύγχρονη κοινωνία. Το να αγνοήσουμε την κοινωνική μας κληρονομικότητα είναι ένα σοβαρό λάθος. Υπάρχει μια ανθρώπινη δυνατότητα για καλοπροαίρετη συνεργασία που απλά δεν ενθαρρύνεται στη σύγχρονη κοινωνία. Αυτό πρέπει να αλλάξει».

Το αίσθημα εκπλήρωσης μοιάζει με το κλίμα παρά με τον καιρό

Τέλος, θα ήθελα να μοιραστώ ένα νέο επεισόδιο του Wellbeing podcast (https://www.rickhanson.net/being-well-podcast-finding-and-maintaining-fulfillment/), στο οποίο ο Forrest Hanson και ο πατέρας του, Δρ Rick Hanson, συζητάνε θέματα σχετικά με την εκπλήρωση, την οποία ορίζουν ως το εσωτερικό «κλίμα» και όχι ως «καιρό». Τα βασικά θέματα που θίγουν είναι: α) το θέμα της αυθεντικής εκπλήρωσης στο χώρο της αυτοβοήθειας β) η τυραννία των χαμηλών προσδοκιών, αλλά και οι παγίδες της συνεχούς επιδίωξης της εκπλήρωσης γ) η διαφορά μεταξύ ευδαιμονικής και ηδονικής ευημερίας δ) η σημασία των γονιδίων κια των ατομικών διαφορών και ιδιαιτεροτήτων ε)  οι εξωτερικές συνθήκες στ) τα ανώτερα όρια των δυνατοτήτων μας ζ) οι τρόποι αντιμετώπισης στιγμών όπου το αίσθημα της εκπλήρωσης είναι χαμηλό η) ο έμφυτος υπαρξιακός τρόμος και η εύρεση νοήματος, κλπ.

July 28th, 2021

Art, a model of the psyche and mind metaphors, and moral harassment                 (Edited July 30th)

Τέχνη, ένα μοντέλο του ψυχικού μας κόσμου και μεταφορές σχετικά με τον νου, και ηθική παρενόχληση

Art as a kind of homecoming / Η Τέχνη ως επιστροφή

I think it was in 2012 that I decided to take my artwork to the street, especially, on the island where I have lived for the last 35 years. It was a small act of resistance and claiming visibility among other things. Almost a decade later I decided to close a cycle and mount posters of my more recent art in the street again. Eventually however, I opted for exhibiting in one of the local online news websites instead. Below is the accompanying short passage:

Homecoming – Summer 2021

Η πιο σημαντική περιπέτεια της ζωής μας είναι να ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε πραγματικά, να γνωρίσουμε το εύρος και το βάθος του εαυτού μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα έχουν ποτέ την ευκαιρία να συλλογιστούν την ερώτηση: Ποιος είμαι πραγματικά; ή τον στίχο της ποιήτριας Mary Oliver: “Τι σκοπεύετε να κάνετε με την μια και μοναδική άγρια ​​και πολύτιμη ζωή σας;” Αυτό το ταξίδι είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει την επεξεργασία και αποβολή στρώσεων εμπειριών και πολιτιστικών μηνυμάτων που δεν εξυπηρετούν τη ζωή μας και δεν αντικατοπτρίζουν το ποιοι πραγματικά είμαστε, και την εξερεύνηση του ποιοι θέλουμε να είμαστε. Είναι η διαδικασία αναγνώρισης και της ευαλωτότητας μας και της προσωπικής μας δύναμης, καθώς και των δυναμικών των πλαισίων που βρισκόμαστε.  Καθώς έγραψε η Janet Louise Stephenson “Η αυθεντικότητα απαιτεί ένα ορισμένο βαθμό ευαλωτότητας, διαφάνειας και αξιοπρέπειας.» Η διαδικασία σταδιακά μεταμορφώνεται σε μια γλυκιά επιστροφή (a homecoming). Υπάρχουν διαφορετικά μονοπάτια και τρόποι πλοήγησης του ταξιδιού, αλλά μέσω της δημιουργικότητας και της φαντασίας βρίσκουμε την ταυτότητά μας και μια δεξαμενή επούλωσης, προσωπικής και συλλογικής. Για μένα η τέχνη φαίνεται να ήταν εγγενές μέρος του εαυτού μου και ως εκ τούτου ένα βασικό εργαλείο που επέτρεψε το ταξίδι. Στις ήσυχες και μοναχικές στιγμές παρουσίας και φροντίδας που απαιτεί η δημιουργία τέχνης, συντελείται ένας γυρισμός στην ουσία του εαυτού μας και στην αίσθηση του ανήκειν, τοπικά και σε όλον τον πλανήτη.  Ο ποιητής Paul Celan έγραψε «Η ποίηση είναι ένα είδους επιστροφής» (Poetry is a sort of homecoming). Αυτοί οι δεκαοκτώ ακρυλικοί πίνακες αποτελούν μέρος ενός αριθμού έργων τα οποία δούλεψα  τα τελευταία δυόμισι χρόνια. Ο καθένας από αυτούς αντανακλά έναν μικρό σταθμό στο ταξίδι της επιστροφής.

Mind metaphors and visual exploration of our mental landscape

Μεταφορές σχετικά με τον νου και διερεύνηση του πνευματικού / ψυχικού τοπίου

Θα ήθελα επίσης να αναφερθώ σε κάποιο υλικό από το podcast διαλογισμού του Dr Rick Hanson της περασμένη εβδομάδα. Σε αυτό το podcast αναφέρεται στις μεταφορές που χρησιμοποιούμε σχετικά με τον νου και προτείνει τρόπους εξερεύνησης της πνευματικής  / εσωτερικής μας εμπειρίας, των υπο-προσωπικοτήτων και των διαφορετικών πτυχών του εαυτού μας, μέσω της δημιουργίας οπτικών απεικονίσεων του εσωτερικού μας τοπίου.

Μια κοινή μεταφορά στην οποία αναφέρεται είναι αυτή μιας επιτροπής (committee), μιαν άλλη είναι ενός σπιτιού ή μιας έπαυλης με ηλιόλουστα αλλά και ακατάστατα δωμάτια, καθώς και με δωμάτια στο υπόγειο, όπου βρίσκεται το καταπιεσμένο και το τραυματικό υλικό και οι πρώιμες και έμμεσες μνήμες (implicit memories).  Μιαν άλλη μεταφορά είναι ενός τοπίου με λίμνες, ποτάμια, βουνά και κοιλάδες, ερήμους, κλπ. Μπορούμε να ασχοληθούμε με τη σχεδίαση ή την κατασκευή κολάζ προκειμένου να εξερευνήσουμε αυτές τις μεταφορές που αντανακλούν τον ψυχικό μας κόσμο προκειμένου να φτάσουμε σε μια νέα επίγνωση.  Ο Dr Hanson παρουσιάζει επίσης ένα οπτικό μοντέλο της ψυχής μας, το οποίο περιέχει τρεις ομόκεντρους κύκλους. Αναπτύσσουμε αυτήν τη δομή για να επιβιώσουμε στον κόσμο. Ο εσωτερικός κύκλος θα μπορούσε να ονομαστεί BEING ( ΥΠΑΡΧΕΙΝ) και αυτός είναι ο πυρήνας μας, ποιοι πραγματικά είμαστε, η θεμελιώδης φύση μας, μιαν απέραντη κατάσταση συνειδητότητας, η ιδιοσυγκρασία μας ίσως, μια δυναμική και σταθερή αίσθηση του ποιοι είμαστε. Κάποιος θα μπορούσε  να το θεωρήσει ως τον κεντρικό πυρήνα του αδέσμευτου εαυτού. Η Susan McConnell (2020), βασισμένη στο μοντέλο IFS, προτείνει ότι «στον πυρήνα κάθε ατόμου, όταν όλα τα επιπλέον ξεφλουδιστούν, υπάρχει μια ουσιαστική εμπειρία αγάπης, δημιουργικότητας, σοφίας, θάρρους».  Ο επόμενος κύκλος περιέχει αυτό που θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως «φοβισμένο ή κρυμμένο εαυτό», τον οποίο θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι απαρτίζεται από όλα όσα  έχουμε αποκηρύξει, την μη βιωμένη εμπειρία του καθενός μας, το καταπιεσμένο και αποσχισμένο υλικό, τις έμμεσες αναμνήσεις. Τέλος, υπάρχει ο εξωτερικός κύκλος, που ονομάζεται ACT (ΔΡΑΣΗ), που είναι αυτό  που θέλουμε να παρουσιάσουμε στον κόσμο, έτσι όπως θέλουμε να μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι. Είναι η προσωπικότητά μας (persona), η παρουσίασή μας στον κόσμο σε διαφορετικά πλαίσια. Πάντα υπάρχει ένταση μεταξύ αυτών των στρωμάτων της εμπειρίας μας ή των στρωμάτων της ψυχής και η επούλωση, η ανάπτυξη και εξέλιξη μας απαιτούν ενοποίηση και επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων στρωμάτων. Ο Rick Hanson (2020) λέει “Μία αναπνοή κάθε φορά, μία σύναψη (του εγκεφάλου) κάθε φορά, μπορούμε σταδιακά να αναπτύξουμε έναν ακλόνητο πυρήνα μέσα μας. ”  Όσο περισσότερο αναπτυσσόμαστε ψυχολογικά και επουλώνουμε τόσο λιγότερες τριβές υπάρχουν ανάμεσα στα τρεις αυτές περιοχές και τόσο πιο συχνά μπορούμε να κατοικούμε σε έναν χώρο αυθεντικότητας.

Workplace Suffering and Emerging Pathologies

Ταλαιπωρία / Παρενόχληση στο χώρο εργασίας και αναδυόμενες παθολογίες

Finally, I am sharing an extract from an article with the title Workplace Suffering and Emerging Pathologies by Marie-France Hirigoyen (L’information psychiatrique Volume 84, Issue 9, 2008). Dr Marie-France Hirigoyen is a French psychiatrist, psychoanalyst, psychotherapist, victimologist and writer, specializing in moral harassment in diverse contexts, especially, mobbing behaviour in the workplace. She defines moral harassment as the attempt to psychologically annihilate the other with words, gestures, hints without the use of physical violence (H Δρ Marie-France Hirigoyen είναι γαλλίδα ψυχίατρος, ψυχαναλύτρια, ψυχοθεραπεύτρια, θυματολόγος και συγγραφέας, η οποία ειδικεύεται στην ηθική παρενόχληση σε διάφορα πλαίσια, ιδιαίτερα πρακτικές εκφοβισμού στο χώρο εργασίας. Ως ηθική παρενόχληση ορίζει την προσπάθεια ψυχικής εξόντωσης του άλλου με λόγια, με νεύματα, με υπονοούμενα, χωρίς τη χρήση φυσικής βίας). I have just started reading two of her books translated into Greek, which I bought locally this summer, which could inform future posts. One is about psychological and emotional abuse of women within familial contexts and the other is about moral harassment and the hidden violence in our daily lives, particularly in work contexts. Read extracts from the article below:

“The Narcissistic Society: The Rise of Individualism and Loneliness

Η Ναρκισσιστική Κοινωνία: Η Άνοδος του Ατομικισμού και της Μοναξιάς

Αυτή η αύξηση των ναρκισσιστικών παθολογιών εξηγείται από το γεγονός ότι τέτοιες προσωπικότητες είναι καλά προσαρμοσμένες στον σύγχρονο κόσμο. Αυτές οι αλλαγές στο μέσο άτομο αντικατοπτρίζουν τις μεταλλάξεις που προκαλούνται από την εταιρική ζωή και τον οικονομικό πόλεμο, και εξαρτώνται από τον μύθο του homo economicus, που ασχολείται με έναν «αγώνα για τη ζωή», ακόμη και εις βάρος των άλλων. Ο ατομικισμός είναι το κύριο χαρακτηριστικό της εποχής μας. Μέχρι τη δεκαετία του 1980, τα άτομα θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως μέλη μιας συλλογικής ομάδας και ήξεραν ότι αυτή η ομάδα θα τους υποστήριζε. Ομάδες συναδέλφων ή συνδικάτα θα μεσολαβούσαν σε συγκρούσεις. Σήμερα είναι ο καθένας για τον εαυτό του. Οι σχέσεις συνεργασίας και αλληλεγγύης έχουν διαβρωθεί και οι σχέσεις με τους θεσμούς έχουν χάσει την  αξία τους.Τα κοινά πρότυπα για αυτό που μετράει ως καλή εργασία έχουν γίνει λιγότερο σαφή και η αίσθηση των κοινών αξιών έχει διαλυθεί. Το άτομο βρίσκεται στο κέντρο του κόσμου, αλλά είναι μόνο του εκεί – ένα πιόνι ανάμεσα σε ένα πλήθος άλλων, που είναι όπως αυτοί. Σε έναν κόσμο όπου είμαστε απλοί κλώνοι, όλοι θέλουν να είναι μοναδικοί. Πώς ξεχωρίζει όμως κάποιος από το πλήθος στη δουλειά; Πώς μπορεί να αναγνωριστεί η ατομικότητα ενός ατόμου όταν οι ηγέτες του μιλούν με διχαλωτή γλώσσα, λέγοντας σε κάθε άτομο να εκφράσει την προσωπικότητά του, αλλά απαιτώντας από τους υπαλλήλους του να ταιριάζουν σε ένα καλούπι; Οι συγκρούσεις επίσης παρακάμπτονται όλο και περισσότερο. Δεν εκδηλώνονται πλέον σε συλλογικό επίπεδο, αλλά μάλλον σε ατομικό. …… ..

Ταλαιπωρία / Παρενόχληση στο χώρο εργασίας και αναδυόμενες παθολογίες. Τι μπορεί να γίνει;

Psychosocial risks are an inescapable problem in occupational health. It is up to psychiatrists, psychologists, sociologists, and specialists in workplace issues to convince business leaders to take concrete measures to monitor and prevent such dangers. There must be help for executives who find themselves responsible when one of their workers is seriously depressed, and even criminally responsible when complaints about harassment are raised. Steering between management by terror and demagogy, it can be difficult for them to establish a management style that is simply respectful of people. ….. Employers have an obligation to protect their employees’ health. The claiming that some employees are merely fragile does not hold: they are simply human, with all the fragility that naturally brings with it……

Conclusions / Συμπεράσματα

Οι αλλαγές που υφίστανται οι άνθρωποι σε μια μεταβαλλόμενη κοινωνία είναι ανεπανόρθωτες και η διοίκηση πρέπει να τις λάβει υπόψη. Εάν οι εργοδότες θέλουν να βελτιώσουν το ηθικό των εργαζομένων ξανά, πρέπει να επαναφέρουν τον σεβασμό στο ανθρώπινο στοιχείο στις πρακτικές διαχείρισης τους …… .. Τα όρια έχουν επίσης μετατοπιστεί. Οι άνθρωποι καλούνται να προσαρμοστούν, ακόμη και να προσαρμοστούν υπερβολικά. Πρέπει να είναι σε θέση να ξεπεράσουν τις αποτυχίες, να μην αμφισβητούν τον εαυτό τους και να αποδίδουν την ευθύνη για τα λάθη τους σε άλλους. Πρέπει να παραμερίσουν την ενσυναίσθηση και να γίνουν αρκετά επιθετικοί ώστε να είναι ικανοί να σκοτώσουν συμβολικά φίλους και εχθρούς και να πουν ψέματα προκειμένου να κλείσουν μια συμφωνία. Σε ένα τέτοιο «παιχνίδι», εκείνοι με υπερτροφικό Εαυτό / Εγώ καταφέρνουν να επιβάλλουν τη θέλησή τους καλύτερα από άλλους. Η υποβάθμιση της εργασίας καθιστά την επαγγελματική επιτυχία όλο και λιγότερο εξαρτημένη από την ικανότητα και πολύ περισσότερο από την τύχη ή τον οπορτουνισμό. Η σκληρή δουλειά και τα καλά αποτελέσματα δεν αρκούν πλέον. Κάποιος πρέπει επίσης να κάνει τον εαυτό του ορατό, να εκτιμηθεί, να επεκτείνει το δίκτυό του. Η εμφάνιση και η ορατότητα μετράνε περισσότερο από αποτελέσματα και αποτελεσματικότητα. Ένα μακρύ κατάλογο διασυνδέσεων κι ένα καλό κοινωνικό δίκτυο υπολογίζονται περισσότερο από το ταλέντο. Σε έναν κόσμο του φαίνεσθαι, αυτό που έχει σημασία δεν είναι αυτό που είμαστε, αλλά αυτό που δείχνουμε – όχι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες των πράξεών μας, αλλά τα άμεσα, εμφανή αποτελέσματά τους. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που η διαστροφή έχει διαδοθεί: υπάρχει μια γενική τάση να αντιμετωπίζουμε τους άλλους ως εργαλεία που πρέπει να απορρίπτονται όταν δεν είναι πλέον χρήσιμα. Εκτός από τις άμεσες εργασιακές πιέσεις, υπάρχουν πολύ πιο λεπτές κοινωνικές πιέσεις: κάποιος πρέπει να είναι σε φόρμα, ευτυχισμένος, εκπληρωμένος και με υψηλές επιδόσεις, επειδή τα άτομα εκτιμώνται μόνο για αυτό που φαίνονται ……. Η ανάπτυξη ενός προσαρμοστικού «ψεύτικου εαυτού» οδηγεί τους ανθρώπους να χάσουν την επαφή με τα αληθινά εσωτερικά τους συναισθήματα και να ζουν μια ύπαρξη χωρίς αυθεντικότητα. Ο αγώνας για την επιτυχία δημιουργεί μοναχικούς ανθρώπους που είναι ευάλωτοι στην κατάθλιψη. Αν θέλουμε να μειώσουμε τις εργασιακές απουσίες που σχετίζονται με προβλήματα ψυχικής υγείας, πρέπει να αποδεχτούμε τα τρωτά σημεία των ανθρώπων που δεν μπορούν να είναι σε άριστη κατάσταση ανά πάσα στιγμή. Πρέπει πάντα να εξετάζουμε τους ανθρώπους ολιστικά. … .. Η συνέπεια αυτών των αλλαγών είναι ότι οι κοινωνίες μας γίνονται όλο και πιο άνισες: αφενός, υπάρχουν εκείνοι που παίζουν το παιχνίδι της παράστασης, οι μη συναισθηματικοί που μπορούν να κρύψουν τα συναισθήματά τους ή που δεν αφήνουν τίποτα να τους επηρεάσει. από την άλλη είναι οι ευαίσθητοι, εύθραυστοι άνθρωποι, οι οποίοι διαρκώς πετιούνται / αποβάλλονται (Marie-France Hirigoyen) ».